“书应该属于作者，但其中的思想却是人类共有，这种说法不算过分。所有的思想都蕴含两种权利——属于作者的权利与属于人类的权利。两者只能择一时，必然牺牲作者的权利，全人类的公共利益才是我们文学家有且仅有关心的对象， 因此，必须把人类放在我们自身之前。”
——维克多·雨果（Victor Hugo），1878年国际文学会议开幕致辞，1878
正如我们所理解的那样，公有领域是指没有与著作权相关的获取及再利用障碍的海量信息，它们要么本身不受著作权保护，要么著作权人自主决定移除这些障碍。源自于我们共享的知识与文化，公有领域是我们自我理解的基础。公有领域是原料，新知识由此衍生，新文化作品由此产生。 公有领域同时是一种保护机制，以确保这些原料的获取与复制成本趋近于零，社会成员均可运用它。拥有健全与繁荣的公有领域对我们的社会经济福址至关重要。公有领域机制在教育、 科学、文化遗产与公共信息等方面，扮演着重要角色。健全和繁荣的公有领域是确保全世界每个个体都能享受《世界人权宣言》第二十七条第一款的原则（即“人人有权自由参加社会的文化生活，享受艺术和分享科学进步及其所产生的福利”）的先决条件之一。
“我们的市场、我们的民主、我们的科学、我们的言论自由传统，以及我们的艺术，都仰赖能够自由获取的公有领域素材，而不是由财产权保护的信息素材。不要认为财产法已涵盖所有的好东西，剩下来的才是公有领域。公有领域是我们追求文化基石的处所，事实上，它是我们文化的主要成份。”
——詹姆士·波以耳（James Boyle）， 公有领域，第40页， 2008
数字化网络信息社会使公有领域问题成为著作权讨论的焦点。为了维系与强化公有领域，需要对此必要资源的属性与作用有健全的、最新的认识。此《公有领域宣言》对公有领域进行了定义，勾勒了在21世纪初期建立健全的公有领域机制所必备的原则与准则。此处只讨论公有领域与著作权相关的部份，不涉及其他的知识产权（如专利与商标），而且著作权应在最广泛的意义上被理解为包含著作权及相关权利（包括邻接权和数据库权）下的经济性和精神性权利。因此，在本宣言的其余部分，著作权被用作这些权利的总称。此外，“作品”一词包括所有受著作权保护的客体，包括数据库、表演和录音等。同样，“作者”一词也包括摄影师、制片人、播音员、画家和表演者等。
21世纪的公有领域
在此宣言内定义的公有领域，系指不受著作权限制与保护的文化素材。除了狭义的公有领域之外，还包括很多有价值的作品，作者以授权的方式，让它们成为类（准）公有领域的作品；经由著作权之例外与限制、合理使用与公平处理，个人可以使用这些被保护的作品。所有这些能够增加对我们文化遗产利用的资源都是重要的，都需要积极维护，以使社会能够从我们共享的知识和文化中充分获益。
公有领域
公有领域机制的核心观念是它的结构性，它由我们共享的知识、文化与资源构成，根据现行法律，这些知识、文化和资源的使用不受著作权限制。具体而言，结构性“公有领域”由两部分组成。
- 著作权保护期满的作品。著作权是赋予作者的一种临时权利。一旦这种暂时的保护结束，所有的法律限制就不复存在，但在一些国家，对作者精神性权利的保护是永久的。
- 不在著作权保护范围之内的必要公共信息。有些信息不能被著作权所保护，包括无法证明原创性的作品，或被列为不得为著作权保护客体的作品（如：以任何方式描述、 解释、图绘或嵌入作品内的数据、事实、创意、程序、过程、系统、操作方法、概念、原则或发现等，以及法律条文、司法文件与行政文书）。这些公有物对我们的社会运作十分重要，即使只在有限的时间内，也不能以法律限制其运用。
结构性“公有领域”是一种历史性平衡机制，其中一方是受著作权所保护的作者的权益，另一方是我们社会必要的文化记忆与知识基础。20世纪下半叶，过度延伸的著作权保护期与准著作权的法律保护，已经打破这两个要素的平衡。
自愿公有与使用者特有
除了公有领域机制的这一结构性核心之外，还有其他的重要资源，让个人可以自由地使用被著作权所保护的作品；这些属于当代文化与知识里的“喘息空间”，确保著作权的保护不会干扰社会的特别需求以及作者的选择意愿。这些资源增加获取被保护作品的机会，部份资源只容许特定形式的使用，或限定特定使用人群：
- 著作权人自愿分享其作品。作者可以解除对其作品的限制，自由授权、 或以法律工具允许使用者无限制地使用其作品，或将其纳入公有领域。自由授权的定义，参阅自由软件的定义，www.gnu.org/philosophy/free-sw.zh-cn.html；自由文化作品的定义，参阅 freedomdefined.org/Definition/Zh；开放知识的定义，参阅 opendefinition.org/od/2.1/zh/。
- 以著作权的例外与限制、合理使用与公平处理，创造使用者的特有权利。这些特有是公有领域机制不可或缺的部份，藉以获取我们共享的文化与知识，使基本的社会机构得以运作，增加有特定需求的个人的社会参与。
整体来说，公有领域机制由自愿共享的作品与著作权的例外与限制、合理使用与公平处理等方面构成，让每个人都可以获取我们共享的文化与知识，以增进创新与文化参与，使整个社会受益。因此，必须积极维护公有领域的两种具像化结构，使其能够在这个技术和社会快速变革的时期继续发挥这一关键作用。
标准原则
在这个科技与社会快速变迁的时代，公有领域是文化参与和数字创新的必要一环，因此需要积极地维护它——需参照若干标准原则来积极维护公有领域机制。为了保持公有领域机制的原教旨在网络信息社会的技术环境中得以继续运作，在公有领域的总体架构之下，建立以下标准原则：
- 公有领域是常态，著作权保护是例外。由于著作权保护只针对原创性的表达形式，因此，世界上产生的绝大多数数据、信息和思想，经过特定时间后，就会进入公有领域；除了本来就不被保护的信息外，公有领域每年都会因有保护期届满的作品而被扩大；对保护的要求，以及对著作权保护期限的规定，丰富了公有领域的内容，以确保对我们共同文化和知识的利用。
- 著作权保护的期限应以必要的时间为限，以便在保护和奖励作者的智力劳动，与扩大文化和知识传播的公共利益之间，达成合理的平衡。无论从作者还是公众的角度来看，都没有任何有效的论据（无论是历史、经济、社会还是其他方面）支持过长的著作权保护期。虽然作者应当能够收获其智力劳动的成果，但一般公众不应当被过长地剥夺自由使用这些作品的利益。
- 已进入公有领域的作品必须留在公有领域。不得通过要求对作品的技术复制品享有排他性权利，或使用技术保护措施限制对此类作品的技术复制品的获取，重新确立对公有领域素材的专有控制。
- 公有领域作品数字拷贝件的合法使用者，应可自由地（再）使用、复制和修改该作品。一件作品的公有领域地位并不一定意味着它必须向公众开放。公有领域作品的实物所有者可以自由限制对这些作品的使用。但是，一旦允许外界获取该作品，那么对这些作品的再使用、修改或复制就不应该受到法律限制。
- 不得强制执行限制获取和再使用公有领域作品的合同或技术保护措施。作品的公有领域地位确保了再使用、修改和复制的权利。这也包括使用者特有的例外和限制、合理使用和公平处理等机制，应确保这些机制不受到合同或技术手段的限制。
此外，以下原则适用于前述的自愿公有与使用者特有情况：
- 自愿放弃著作权与共享被保护的作品都是合法行使著作权专有权利的情形。许多有权对其作品进行著作权保护的作者不愿意充分行使这些权利，或希望完全放弃这些权利。这种行为只要是自愿的，就是合法行使著作权赋予的专有权利，不得受到法律、法规或包括精神性权利在内的其他机制的阻碍。
- 著作权的例外与限制、合理使用与公平处理，需要积极的维护，才能确保著作权与公共利益之间的平衡。在当前的著作权体系中，创造用户特有的机制，建立喘息空间。在科技与社会快速变迁下，保留这种空间，才能维持社会机构的功能与个人的社会参与；因此，著作权的例外与限制、合理使用与公平处理等机制，应被解释为具有动态演变的性质，并不断调整以回应公共利益的需要。
除了这些通则，与公有领域有关的若干议题，也须立即提出。以下的建议系针对保护公有领域，确保其以有意义的方式继续运作。这些建议适用于著作权的各层面，尤其与教育、文化遗产及科学研究相关。
通用建议
- 著作权保护期应缩减。过度的著作权保护期与缺乏正式的期限，对获取我们共享的知识与文化极为不利。此外，产生孤儿作品的机会大增，这些作品既不受作者控制，也不属于公有领域的范畴，大众无法使用它们。因此，新作品的著作权保护期应减少至合理的期间。
- 对著作权保护范围的改变（包括对保护对象的新定义与扩大专有权利），必须考量对公有领域的影响。任何对著作权保护范围的改变，不能回溯已进入公有领域的作品。公有领域是我们共享的文化与知识，著作权只是一种具有时限的例外状态；20世纪的时候，著作权的范围已经大幅扩展，牺牲公共利益以满足少数权利持有者的利益，把我们共享的文化与知识，封锁在著作权与技术限制之中。我们必须确保情况至少不会恶化，并且在未来逐步改善。
- 在母国被视为公有领域内的素材，应被全世界其他国家也视为公有领域的一部分。因为不符合原创性标准的要求或它的保护期届满，而落入特定的著作权保护之外，以致在某个国家不受著作权保护的作品，不应被任何人（包括原作者在内）在另一国家主张著作权保护，以致丧失公有领域属性。
- 任何企图不当使用公有领域素材的虚假或误导性行为必须受到法律惩罚。为了维护公有领域的完整性，并保护公有领域素材的使用者免受不准确和欺骗性陈述的影响，任何企图对公有领域素材提出排他性要求的虚假或误导性行为应当被认定为非法。
- 任何其他知识产权都不得用于重新建立对公有领域素材的排他性。公有领域是著作权制度内部平衡机制的一部分。这种内部平衡不得被试图通过著作权以外的法规制度来重新建立或获得排他性控制的行为所操纵和打破。
- 必须建立务实且有效的方法，使“孤儿作品”及已出版的、无商业价值的作品（如：绝版作品）被社会再使用。著作权范围和期限的扩大以及对外国作品手续的禁止，造就了一大批既不在作者控制之下，也不属于公有领域的孤儿作品。根据现行法律，这些作品无法对作者或社会产生益处，因此需要将这些作品提供给整个社会，供其生产性再利用。
- 文化遗产机构应承担有效标示与维系公有领域的角色。非营利的文化遗产机构被赋予维系我们共享的知识与文化的责任，为扮演好这个角色，必须标示、维系公有领域素材，使其被社会自由取用。
- 不得有任何法律障碍阻止自愿分享作品或将作品划归公有领域。这两者都是合法行使著作权赋予的专有权利，对于确保获得基本文化产品和知识以及尊重作者的意愿都至关重要。
- 尽可能使受保护作品的个人非商业性使用成为可能，为此必须探索对作者的其他报酬模式。虽然对每个人的自我发展来说，能够对作品进行个人非商业性使用是至关重要的，但在制定新的著作权限制和例外情况或修订旧的限制和例外情况时，必须同时考虑到作者的立场。
附注
本《公有领域宣言》简体中文译稿由Samuel Chong先生整理，由香港共享创意（Creative Commons Hong Kong）的王伟先生（Mr. Wayne Wei Wang）翻译校对、李亚虹博士（Dr. Yahong Li）审阅。
「書應該屬於作者，但其中的思想卻是人類共有，這種說法並不為過。所有的思想都有兩種權利，屬於作者的權利與屬於人類的權利。兩者只能擇一時，必然犧牲作者的權利，人類才是我們文學家所有及唯一關心的對象，因此，必須把人類放在我們自身之前。」
Victor Hugo， 1878年國際文學會議開幕致辭，1878
如我們的理解，公眾領域是沒有近用及再利用障礙的豐富資訊，它們不受著作權保護，或著作所有權人決定移除這些阻礙。公眾領域是我們自我理解的基礎，藉由我們共享的知識與文化而演繹。公眾領域是原料，新知識由此衍生，新文化作品由此產生。公眾領域是一種保護機制，確保這些原料能以重製成本取得—趨近於零，社會成員均可於其上發展，健全與繁榮的公眾領域是我們社會與經濟福祉不可或缺的部份。公眾領域在教育、科學、文化遺產與公眾資訊的領域，扮演重要的角色。健全與繁榮的公眾領域是實現世界人權宣言第27條第1項（人人有權自由參加社會群體的文化生活，享受藝術，並分享科學進步及其產生的福利）的先決條件之一。
「我們的市場、我們的民主、我們的科學、我們言論自由的傳統，以及我們的藝術，都高度仰賴於自由取得的公眾領域素材，而不是由財產權覆蓋的資訊性素材。當財產法看似覆蓋所有的好東西，公眾領域亦非其剩下的殘渣。公眾領域是我們追求文化基石的處所，事實上，它是我們文化的主要成份。」
James Boyle，公眾領域，第40頁， 2008
數位網路資訊社會已將公眾領域的議題帶至著作權討論的顯著位置，為了保存與強化公眾領域，我們需要對此必要資源的屬性與角色，有健全及與時俱進的認識。此公眾領域宣言，定義公眾領域並勾勒在21世紀初期，健全的公眾領域所應備的原則與指引。此處僅就公眾領域與著作權法相關的部份進行思量，排除其他的智慧財產權利（如專利與商標），然就著作權法的理解，以最廣義的態度來看待，包括著作權及著作相關權利（包含著作鄰接權與資料庫權）下之著作財產權及著作人格權。因此，在本文件的其他部份，著作權視為包攝這些權利的代名詞。此外，「作品」包括所有受廣義著作權保護的物件，包括資料庫、表演與錄音。同樣的，「作者」一詞包括攝影師、製作人、播音員、畫家，以及表演者。
21世紀的公眾領域
在此宣言內定義的公眾領域，係指不受著作權保護，而能被不受限制使用的文化素材。除了正式座落於公眾領域的作品外，還有很多有價值的作品，個別作者志願地採寬大條款分享，建立私人形塑的公眾資源，讓它們近似公眾領域；除此之外，一般個人亦得經由著作權之例外與限制、合理使用，以及公平處理，來使用許多被保護的作品。所有允許增進我們文化與遺產近用的這些資源，都需要被積極地維護，以讓社會能從共享知識與文化，收穫完整利益。
公眾領域
公眾領域架構於它的核心觀念，並由我們共享的知識、文化，以及依當前法律，得不受著作權限制而被使用的資源構成。具體來說，公眾領域的架構，由兩種不同類別的素材組成：
- 作品其著作權保護已到期。著作權是授與作者的暫時性權利，期滿之後，所有的法律限制皆不復存在；然而，在部份國家歸於作者的著作人格權是永久性的。
- 必要的公眾資產不得為著作權標的。有些作品不能被著作權保護，包括無法通過原創性的檢驗，或被排除在保護範圍裡（例如：資料、事實資訊、創意點子、程序、步驟、系統、操作方法、觀念、原則，或發現等，不論它們是採哪種方式被描述、解釋、圖繪，或嵌入作品內，法律，以及司法與行政裁定，亦是如此）。這些必要的公眾資源對我們社會的運作太過重要，即使是限定時間內去添以法律限制，也與其本質不合。
公眾領域的架構是依歷史發展的衡平機制，一方是依著作權保護作者的權利，另一方是我們社會必要的文化記憶與知識基礎。20世紀下半葉，延長的著作權保護期以及著作權相類法律保護制度的引進，已經讓這兩個要素瀕於緊繃。
志願性公眾資源與使用者特別地位
除了公眾領域的結構核心外，還有其他的重要資源，讓一般個人可以自由地與受著作權保護的作品進行互動。這些代表當代文化與知識裡的「喘息空間」，確保著作權的保護不會干擾社會的特定需求，以及作者的自主意願。當這些資源增進受保護作品的近用時，部份資源採容許特定形式的條件式近用，或限定特定使用族群才能近用：
- 著作權利人志願分享其作品。創作者可以透過自由授權，或使用其他法律工具來允許使用者無限制地使用其作品，或將其貢獻至公眾領域，來解除這些作品的使用限制。自由授權的定義，可參閱自由軟體的定義，http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.zh-tw.html；自由文化作品的定義，參閱http://freedomdefined.org/Definition/Zh-TW；以及開放知識的定義，參閱https://opendefinition.org/od/2.1/zh-tw/。
- 以著作權的例外與限制、合理使用與公平處理，來創造的使用者特別地位。這些特別地位是公眾領域不可或缺的部份。它們確保重要社會機構的運作，有特定需求個人的社會參與，能對我們的共享文化與知識，保有足夠的近用空間。
整體來說，公眾領域由志願分享的作品、著作權的例外與限制、合理使用，與公平處理襄助而成，以確保每一個人都可以近用我們共享的文化與知識，以滋潤創新與文化參與，並使整個社會受益。也因為如此，積極維護公眾領域兩個具像實踐，是很重要的，如此一來公眾領域，才能夠在這個科技與社會變遷快速的時代，持續實踐它的關鍵角色。
標準原則
在這個科技與社會變遷快速的時代，公眾領域在文化參與和數位創新上，實踐著重要的角色，也因此需要被積極地維護。對公眾領域積極維護，需考量到若干標準原則。為了保持對公眾領域有意義的理解，以確保它在網路資訊社會的科技環境下持續運作，公眾領域的架構，應如下述：
- 公眾領域是常態，著作權保護是例外。既然著作權保護，僅授予給具原創性的表達形式；世上絕大部份，在任何時間點，被產製出來的資料、資訊及創意點子，都屬於公眾領域。除了本來就不被保護的資訊以外，作品逐年逐年屆滿其保護期限，公眾領域也更為擴大。綜合對著作權保護的條件，以及對著作權保護期間有限的規定，讓公眾領域豐富，並進而確保我們共享的文化與知識能被近用。
- 從保護及獎賞作者的智慧辛勞，和保障文化與知識散布的公眾權益間，著作權保護，應僅維持達成合理妥協的必要期限。從作者或社會大眾的立場，都不存在任何支持過長著作權保護期間的論證（不論是歷史、經濟、社會或其他觀點）。作者應能夠收穫其智慧辛勞的果實，然社會大眾也不應於過長期間，被剝奪自由使用這些作品的利益。
- 已經置於公眾領域者必須持續留在公眾領域。主張公眾領域作品科技重製的獨佔權利，不能及於該作品的獨佔控制，或使用科技保護的手段，來限制近用該等作品的科技重製。
- 公眾領域作品數位重製物的合法使用者，應可自由（再）使用、重製，與修改該等作品。作品居於公眾領域不必然表示它必須提供公眾近用。擁有公眾領域實體作品者，可以限制他人對此作品的近用。然而，一旦作品的近用已被允許，則就不該以法律限制該等作品的再利用、修改，或重製。
- 不能以契約或技術保護的手段，強制限制公眾領域作品的近用及再利用。作品的公眾領域狀態，保障再利用、修改，以及重製的權利。這包括使用者基於例外與限制所生的特別地位、合理使用與公平處理，確保這些不會被契約或科技手段所限制。
此外，以下為前述志願性公眾資源與使用者特別地位，居於核心的原則：
- 志願性放棄著作權及分享被保護的作品，乃著作權專屬地位的合法實施。許多就其作品被賦予著作權保護的作者，並不希望採最大範圍來實施這些權利，或希望完全地放棄這些權利。在志願的前提下，這種行為是著作權專屬地位的實施，而不該被法律、法規命令，或包括著作人格權的其他機制所阻礙。
- 著作權的例外與限制、合理使用與公平處理，需要被積極維護，以確保著作權與公眾利益有效的基礎平衡。這些機制在當前的著作權體系內，創造了使用者特別地位，以構成喘息空間。鑑於科技與社會的快速變遷，這些機制仍能確保重要社會機構的運作，以及個人特別需求的社會參與，是非常重要的。因此，著作權的例外與限制、合理使用與公平處理，應視為具演進的本質，並應持續被修改以為公眾利益服務。
除了這些標準原則，與公眾領域有關的若干議題，也須被直接提出表述。以下的建議係針對保護公眾領域，以及確保其能以有意義的方式繼續運作。這些建議適用於著作權的各層面，特別與教育、文化遺產，以及科學研究有關。
通用建議
- 著作權保護期應被縮減。過長的著作權保護期且綁以要式的缺乏，極度傷害對我們共享知識與文化的近用。更有甚者，其增加了孤兒作品的出現，這些作品既不在作者的控制範圍，也不屬於公眾領域的範疇，任一狀態都無法被使用。因此，對新作品來說，著作權的保護應減少至更合理的期間。
- 對著作權保護範疇的改變（包括任何對保護對象的新定義或專屬權利的擴大），必須考量對公眾領域的影響。任何對著作權保護範疇的改變，不能回溯適用到已受保護的作品。對於我們共享文化與知識的公眾領域狀態，著作權是限定時間的例外狀態。於20世紀時，著作權的範疇已被大幅擴展，犧牲普遍大眾的利益，來滿足少數權利持有者的利益。結果是，多數我們共享的文化與知識，被鎖在著作權與技術限制之後。我們必須確保這樣的情況至少不會惡化，並且在未來能被積極改善。
- 在其原生國已被視為進入架構性公眾領域的素材，應於全世界其他國家視為架構性公眾領域的一部份。當素材明確被列入著作權利除外，因不符合原創性的要求，或因它的保護期屆至，以致在某個國家不受到著作權保護，則不應被任何人（包括原作者在內）就同一素材在另個國家主張著作權保護，以致該素材被撤出架構性的公眾領域。
- 任何錯誤或誤導，意圖侵佔公眾領域素材，必須依法懲罰。為了保存公眾領域的完整性，並保護公眾領域素材的使用者，不受不正確及詐欺的陳述影響，任何錯誤或誤導，主張公眾領域素材專屬地位的企圖，都必須被宣告非法。
- 不能於公眾領域素材上，使用其他智慧財產權重建專屬地位。公眾領域是著作權體系內在平衡不可缺少的一部份，此內在平衡不能被透過著作權外部的法令，重建或獲得其專屬控制來規避。
- 必須建立務實且有效的途徑，使「孤兒作品」及不再商業販售的作品（例如絕版作品），能提供社會再利用。對著作權範疇及期間的擴充，以及對國外作品要式的禁止，產生了大量的孤兒作品，其既不能為其作者控制，也不屬於公眾領域一部份。鑑於這樣的作品於當前法律下，對作者與社會都沒有助益，總體而言，這些作品需被提供以讓社會有價值的再利用。
- 文化遺產機構應承擔有效標示與保存公眾領域作品的特殊角色。非營利的文化遺產組織，歷數世紀以來，被委任保存我們共享的知識與文化。為此一角色，文化遺產機構需要確保作品已於公眾領域者，能提供給全體社會，透過標示它們、保存它們，以及自由地提供它們。
- 必須沒有法律障礙，阻止志願性分享作品或貢獻作品到公眾領域。兩者都是著作權賦予專屬地位的合法實施，且兩者對確保必要文化資材與知識被近用，以及尊重作者意願，都是至關重要的。
- 個人對受保護作品的非商業使用必須逐步使其可行，因應於此，對作者的替代補償措施必須被研議。對每一個個人，他或她來說，能個人式非商業性使用（他人）作品，對自我發展非常重要。這就像當新建或修改著作權的限制與例外時，作者的立場能被考量到，一樣的重要。
附註
- 2010.02.05 毛慶禎 (Mao, Ching-chen)
- 2020.09.20 林誠夏 (Lucien Cheng-hsia Lin)
“Le livre, comme livre, appartient à l’auteur, mais comme pensée, il appartient—le mot n’est pas trop vaste—au genre humain. Toutes les intelligences y ont droit. Si l’un des deux droits, le droit de l’écrivain et le droit de l’esprit humain, devait être sacrifié, ce serait, certes, le droit de l’écrivain, car l’intérêt public est notre préoccupation unique, et tous, je le déclare, doivent passer avant nous.”
Victor Hugo, Discours d’ouverture du Congrès littéraire international de 1878, 1878
Volná díla, tak jak je chápeme, jsou bohatstvím, jež je prosto překážek přístupu či opakovanému užití, která jsou obvykle spojena s autorskoprávní ochranou, ať proto, že uplynula doba trvání autorských práv k dílu, nebo proto, že se nositelé práv rozhodli tyto překážky odstranit. Volná díla jsou základem našeho sebeporozumění, které je vyjádřeno v našich společných vědomostech a kultuře. Je to surovina, ze které se odvozují nové vědomosti a jsou vytvářena nová kulturní díla. Institut volného díla funguje jako ochranný mechanismus, který zajišťuje, že tato surovina je k dispozici za cenu reprodukce (blízké nule), a že všichni členové společnosti mohou na ni navazovat. Je nezbytné mít k dispozici zdravá a prosperující volná díla k zajištění sociální a ekonomické spokojenosti společnosti. Volná díla hrají klíčovou roli v oblasti vzdělávání, vědy, kulturního dědictví a sektoru veřejných informací. Zdravá a prosperující volná díla jsou jedním z předpokladů, aby se z ustanovení odst. 1, článku 27 Všeobecné deklarace lidských práv (“Každý má právo svobodně se účastnit kulturního života společnosti, těšit se z umění a podílet se na vědeckém pokroku a jeho výsledcích”) těšili lidé po celém světě.
“Naše trhy, naše demokracie, naše věda, naše tradice svobodného projevu a naše umění závisí více na materiálech, které jsou volnými díly, než na informačních materiálech, na které se vztahují majetková práva. Volná díla nejsou pouhým zbytkem ponechaným stranou, když všechno, co má význam, se pokryje majetkovými právy. Volná díla jsou oblastí, kde těžíme stavební kameny naší kultury. Tvoří vlastně většinu naší kultury.”
James Boyle, The Public Domain, p.40f, 2008
Digitálně propojená informační společnost přesunula problematiku volných děl do popředí diskuzí o autorském právu. Abychom zachovali a posílili volná díla, potřebujeme dosáhnout hlubokého a aktuálního pochopení podstaty a role tohoto důležitého zdroje. Tento Manifest o volných dílech definuje volná díla a nastiňuje základní principy a pravidla pro zdravá volná díla na začátku 21. století. Volná díla jsou zde posuzována ve vztahu k autorskému zákonu, z hlediska vyloučení dalších práv duševního vlastnictví (např. patentů, ochranných známek), a tam kde je autorský zákon třeba chápat ve svém širším smyslu, také ve vztahu k majetkovým a osobnostním právům v rámci autorského práva a práv souvisejících (včetně práv příbuzných a zvláštního práva poskytovatele databáze). V následující části dokumentu jsou pod pojmem autorská práva myšlena všechna tato práva. Pojem “dílo” je používán pro všechny předměty ochrany autorského práva a zahrnuje taktéž i databáze, umělecké výkony a záznamy. Obdobným způsobem termín “autor” zahrnuje fotografy, výrobce, vysílatele, malíře a výkonné umělce.
Volná díla v 21. století
Volná díla jsou v tomto manifestu chápána jako kulturní materiál, který může být využíván bez omezení a není předmětem autorské ochrany. Navíc k dílům, které se formálně staly volnými díly, existuje množství cenných děl, které nositelé autorských práv dobrovolně dávají veřejnosti k dispozici za velkorysých podmínek, jež se svou podstatou blíží k podmínkám nakládání s volnými díly. Uživatelé jsou také oprávněni nakládat s chráněnými díly na základě výjimek nebo omezení autorských práv, jako je volné užití a zákonné licence. Všechny prostředky, které umožňují snadnější přístup k našemu kulturnímu bohatství, jsou důležité a je potřeba o ně aktivně pečovat, aby se naše společnost mohla těšit z výhod společných znalostí a kultury.
Volná díla
Volná díla se zkládají z našich společných znalostí, kultury a další zdrojů, které mohou být využívány bez omezení kladených autorským právem. Volná díla lze pro přehlednost zařadit do dvou skupin:
- Autorská díla, u kterých uplynula doba trvání majetkových autorských práv. Autorské právo je právo, které autorovi vzniká na určitou dobu. Jakmile tato doba uplyne, všechna zákonná omezení přestávají existovat, což v některých zemích neplatí o trvalých osobnostních autorských právech.
- Základní informační veřejné statky, na které se nevztahuje autorské právo. Díla, která nejsou předmětem ochrany autorských práv, neboť nesplňují předpoklad jedinečného výsledku tvůrčí činnosti autora nebo jsou z autorskoprávní ochrany přímo vyňaty (např. údaje a jiná fakta sama o sobě, myšlenky, postupy, principy, metody, zákony, soudní a úřední rozhodnutí nebo objevy nezávisle na způsobu jakým jsou popsány, vysvětleny, ilustrovány nebo vloženy do díla). Jedná se o informace, které jsou pro zajištění správného chodu společnosti natolik důležité, že jejich přístupnost nesmí být žádným způsobem omezena ani na dočasnou dobu.
Volná díla jsou protiváhou k právu autorů na autorskou ochranu jejich děl a jsou základem kulturního dědictví a souhrnu znalostí lidské společnosti. Ve druhé polovině 20. století však byly obě zmíněné skupiny volných děl ohroženy prodloužením doby trvání autorských práv a celkovým rozšířením autorskoprávní ochrany (tj. obdobná ochrana práv souvisejících s právem autorským nebo ochrana databází).
Díla dobrovolně poskytnutá nositeli autorských práv a právo dílo užít
Vedle volných děl existují další důležité nástroje, které umožňují osobám volně nakládat s díly chráněnými autorským zákonem. Tyto nástroje představují pomyslný „prostor k dýchání“ naší kultury a znalostí a zabezpečují, aby ochrana autorských práv nebránila speciálním požadavkům společnosti na užití díla a dobrovolné volbě autora poskytnout část užívacích práv veřejnosti. Přestože tyto nástroje zvyšují přístup k chráněným dílům, některé z nich tento přístup podmiňují předepsanými způsoby užití díla nebo jej umožňují pouze určité skupině uživatelů.
- Díla dobrovolně poskytnutá nositeli autorských práv.
1. Díla dobrovolně poskytnutá nositeli autorských práv. Autoři mohou odstranit omezení ze svých děl tím, že tato díla vystaví pod svobodnou licenci, nebo využijí jiných, zákonem povolených nástrojů, které umožňují neomezené využití jejich děl, nebo se u těchto děl vzdají všech svých práv a vytvoří z nich tak volná díla. Definici svobodné licence pro software naleznete zde: http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html, pro kulturní díla zde: http://freedomdefined.org/Definition a otevřené znalosti zde: http://opendefinition.org/1.0/.
- Právo dílo užít pramenící z omezení autorského zákona, volná užití a zákonné licence. Tato omezení autorského práva zajišťují dostatečný přístup k naší společné kultuře a znalostem. Umožňují fungování důležitých sociálně prospěšných institucí a pomáhají osobám se zdravotním a duševním postižením zapojit se do společnosti.
Celkem vzato, volná díla, díla dobrovolně poskytnutá nositeli autorských práv a výjimky a omezení autorského práva, volná užití a zákonné se snaží zajistit práva každého člověka mít přístup ke společné kultuře a znalostem za účelem vytváření inovací a obohacování kultury ku prospěchu celé společnosti. Je tedy důležité zajistit péči o tyto nástroje tak, aby mohly nadále plnit svou úlohu v současné době vyznačující se rychlými technologickými a sociálními změnami.
Obecné principy
V době rychlých technologických a sociálních změn plní volná díla nezbytnou roli v oblasti rozvoje kultury a digitálních inovací. Z tohoto důvodu je potřeba o volná díla aktivně pečovat. Tato péče se musí řídit obecnými principy, které jsou nezbytné k uchování smysluplného porozumění volných děl a zajištění toho, že volná díla budou nadále plnit svou funkci v technologickém prostředí propojené informační společnosti. Níže uvedené principy se vztahují na volná díla.
- Volná díla jsou přirozeným stavem, autorská ochrana je výjimka. Jelikož se ochrana autorských práv vztahuje pouze na díla, které splňují podmínku jedinečného výsledku tvůrčí činnosti autora, převážná většina celosvětově vytvářených dat, informací a myšlenek patří mezi volná díla. Kromě toho do skupiny volných děl každoročně přibývají autorská díla, u kterých uplynula doba trvání majetkových autorských práv. Kritéria pro vznik autorské ochrany a omezená doba trvání majetkových autorských práv přispívají k velkému počtu volných děl, a tudíž zabezpečují volný přístup ke společné kultuře a znalostem.
- Délka ochrany autorských práv by měla být stanovena tak, aby byla zajištěna rozumná rovnováha mezi zájmy autora na ochranu jeho díla a nároku na finanční odměnu za vynaložené úsilí při vytváření díla na straně jedné a veřejného zájmu na šíření kultury a znalostí na straně druhé. Ani z pohledu autora, ani z pohledu veřejnosti neexistují pádné argumenty (ať již historické, ekonomické, společenské nebo jiné) pro nepřiměřeně dlouhou dobu trvání ochrany autorských práv. Zatímco by autorovi mělo být umožněno získat odměnu za své intelektuální úsilí, veřejnost by neměla být na nepřiměřeně dlouhou dobu zbavena možnosti dílo volně užívat.
- Volné dílo musí navždy zůstat volným dílem.Výlučná kontrola nad volnými díly nesmí být znovunastolena nárokováním výlučných práv nad technickými kopiemi děl nebo využitím prostředků technické ochrany pro omezení přístupu k technickým kopiím těchto děl.
- Oprávněný uživatel digitální kopie volného díla by měl být oprávněn dílo opětovně užívat, kopírovat a upravovat. Institut volného díla automaticky neznamená, že dílo musí být zpřístupněno veřejnosti. Majitelé volných děl vyjádřených ve fyzické podobě mají právo k nim omezit přístup. Jakmile je však dílo jednou zpřístupněno, nesmí být kladeny žádné zákonné překážky pro opětovné užívání, upravování nebo kopírování volného díla.
- Dohody nebo opatření technické ochrany, jejichž cílem je omezení přístupu a možnosti nakládat s volnými díly, nesmí být uplatněny. Institut volného díla garantuje uživateli toto dílo opětovně užívat, upravovat a kopírovat. Totéž umožňuje rovněž právo uživatele dílo užít pramenící z omezení autorského práva, volná užití a zákonné licence, které zajišťují, že nakládání s autorskými díly nesmí být omezeno smluvními nebo technologickými prostředky.
Kromě toho, níže uvedené principy se týkají dobrovolně poskytnutých děl nositeli autorských práv a práva dílo užít:
- Dobrovolné vzdání se autorských práv a volné poskytnutí autorských děl jsou legitimním výkonem autorových výhradních práv. Mnoho autorů, jejichž díla jsou chráněna autorským právem, si nepřeje užívat této ochrany do plné míry nebo se chtějí všech svých práv vzdát. Tyto dobrovolné projevy vůle jsou legitimním výkonem výhradních práv autora a nesmí být omezovány zákony, nařízeními nebo jinými předpisy včetně ochrany osobnostních práv.
- O výjimky a omezení autorského práva, volná užití a zákonné licence je potřeba neustále pečovat, aby byla zajištěna efektivita základní rovnováhy mezi ochranou autorských práv a veřejným zájmem. Tato ustanovení vytvářející právo uživatele dílo užít představují jakýsi volný prostor uvnitř současného systému autorských práv. Vezmeme-li v úvahu rapidní tempo probíhajících technologických a společenských změn, je velice podstatné, že na základě těchto ustanovení je možno zajistit chod sociálně prospěšných institucí a pomoci osobám se zdravotním a duševním postižením zapojit se do společnosti. Z těchto důvodů by měly být výjimky a omezení autorského práva, volná užití a zákonné licence vykládány v kontextu vývoje prostředí a ve prospěch veřejného zájmu.
Vedle těchto obecných principů musí být zodpovězeny další důležité otázky ohledně volných děl. Následující obecná doporučení mají za úkol chránit volná díla a zajistit, aby nadále plnila svou úlohu. I když jsou tato doporučení použitelná pro všechny oblasti autorského práva, týkají se především oblasti vzdělávání, kulturního dědictví a vědeckého výzkumu.
Obecná doporučení
- Doba trvání autorských majetkových práv by měla být zkrácena. Nepřiměřená délka trvání autorských majetkových práv v kombinaci s jejich automatickým vznikem při vzniku díla (není třeba dílo registrovat) velice znesnadňuje přístup ke společným znalostem a kultuře. Navíc dochází ke zvyšování výskytu osiřelých děl (orphan works), které nejsou ani pod kontrolou svých autorů, ani nejsou volnými díly. Nemohou být tedy užívána. Proto by měla být pro nová autorská díla doba trvání autorských majetkových práv zkrácena na přiměřenou délku.
- Jákákoliv změna rozsahu autorské ochrany (včetně nové úpravy předmětu autorské ochrany nebo rozšíření výlučných práv) musí být zvažována s ohledem na jejich dopad na volná díla. Jakákoliv změna rozsahu autorské ochrany nesmí být aplikována retroaktivně na díla, která jsou již předmětem autorské ochrany. Autorské právo je časově omezená vyjímka ve vztahu k volným dílům naší společné kultury a znalostí. Ve 20. století došlo k rozšíření rozsahu autorských práv za účelem uspokojení zájmů malé skupiny nositelů autorských práv na úkor zájmů široké veřejnosti. Důsledkem je, že se na přístup k většině naší kultury a znalostem vztahují technická a zákonná omezení. Naším úkolem je minimálně zajistit, aby se tato situace nezhoršovala a současně se pokoušet tuto situaci do budoucna vylepšit.
- Pokud je dílo v zemi svého vzniku považováno za volné dílo, mělo by být za takové považováno i v ostatních zemích světa. Pokud není dílo předmětem autorské ochrany v jedné zemi, ať už z důvodu, že nesplňuje kritérium jedinečného výsledku duševní činnosti autora, nebo proto, že doba trvání autorských práv vypršela, nemělo by být možné pro kohokoliv (včetně autora) obnovit ochranu autorských práv tomuto dílu v jiné zemi, a tím pádem z volného díla učinit dílo chráněné.
- Jakýkoliv nesprávný nebo zavádějící pokus přisvojit si volné dílo musí být potrestán dle zákona. Pro účely zachování celistvosti volných děl a ochrany jejich uživatelů před nesprávnými a nečestnými požadavky, musí být jakýkoliv falešný nebo zavádějící pokus o nárokování výhradního práva nad volnými díly prohlášen za protiprávní.
- Žádné jiné právo duševního vlastnictví nesmí být využito k získání výhradního práva nad volnými díly.Volná díla jsou nedílnou součástí rovnováhy uvnitř systému autorského práva. Tato vnitřní rovnováha nesmí být zmanipulována pokusy o znovunastolení nebo získání výlučné kontroly prostřednictvím předpisů, které nejsou součástí autorského práva.
- Musí existovat praktické a efektivní metody jak zajistit, aby společnost jako celek byla oprávněna opakovaně užívat osiřelá (orphan works) a komerčně nedostupná díla (out of print works). Prodloužení rozsahu a doby trvání autorských práv a poskytování ochrany bez předchozí registrace pro zahraniční díla způsobila veliký nárůst počtu osiřelých děl, které nejsou ani pod kontrolou autorů, ani nejsou volnými díly. Jelikož tato díla nepřinášejí užitek autorům ani společnosti, je potřeba umožnit společnosti jako celku, aby je mohla opakovaně užívat.
- Instituce spravující kulturní dědictví by měly přijmout primární odpovědnost za organizaci a uchování volných děl.Neziskové instituce spravující kulturní dědictví po staletí uchovávaly naše společné znalosti a kulturu. Jako součást tohoto poslání je potřeba, aby zajistili dostupnost volných děl pro všechny tím, že tato díla uspořádají, uchovají a veřejně zpřístupní.
- Nesmí existovat zákonné překážky, které by zabraňovaly dobrovolnému sdílení autorských děl nebo jejich předčasnému přesunu mezi volná díla. Oba tyto legitimní výkony výhradních práv zaručené autorským právem jsou podstatné pro zajištění přístupu k základním kulturním hodnotám a znalostem a respektování vůle autora.
- Užití chráněných děl pro osobní nekomerční potřebu musí být umožněno, k tomuto účelu je třeba hledat alternativní způsoby odměňování autorů. Zatímco je pro osobnostní rozvoj každého jedince nezbytné užívat autorská díla pro nekomerční osobní potřebu, právě tak je zásadní brát v úvahu stanoviska autorů při vytváření nových omezení a výjimek autorské práva nebo při revidování starých omezení a výjimek autorského práva.
Upozornění
1. Pokud si přejete podepsat Manifest jménem vaší organizace (a jste k tomu oprávněni), zašlete prosím email na adresu coordinator [zavináč] communia-project [tečka] eu. Uveďte prosím přesný název vaší organizace, URL adresu stránek, vaše křestní jméno, příjmení a vaši pracovní pozici v organizaci. Přiložte prosím logo organizace (nebo URL adresu, kde se logo nachází).
2. Pokud objevíte chyby na těchto stránkách nebo ve vašem podpisu, oznamte to prosím na adrese webmaster [zavináč] communia-project [tečka] eu
Le livre, comme livre, appartient à l’auteur, mais comme pensée, il appartient – le mot n’est pas trop vaste – au genre humain. Toutes les intelligences y ont droit. Si l’un des deux droits, le droit de l’écrivain et le droit de l’esprit humain, devait être sacrifié, ce serait, certes, le droit de l’écrivain, car l’intérêt public est notre préoccupation unique, et tous, je le déclare, doivent passer avant nous.
Discours d’ouverture du Congrès littéraire international de 1878, Victor Hugo, 1878
Kulturelle Allmende, wie wir sie verstehen, bedeutet Reichtum an freien Informationen und Wissen. Einen Reichtum, der nicht durch Urheberrechte oder sonstige Beschränkungen belastet ist, welche den Zugang oder die Verwendung erschweren.
Ein solcher Zustand von Freiheit kann durch das zeitliche Ablaufen ursprünglich bestehender Rechte begründet sein. Die Freiheit kann aber auch daher rühren, dass von Seiten der Berechtigten alle entsprechenden Rechte mit der Absicht einer Nutzung durch die Allgemeinheit freigegeben wurden. Zu guter Letzt können Informationen und Wissen auch frei sein, weil die Schöpfungshöhe für Urheberrechte oder sonstige gesetzliche Schutzrechte fehlt.
Ein solcher Zustand von Freiheit kann durch das zeitliche Ablaufen ursprünglich bestehender Rechte begründet sein. Die Freiheit kann aber auch daher rühren, dass von Seiten der Berechtigten alle entsprechenden Rechte mit der Absicht einer Nutzung durch die Allgemeinheit freigegeben wurden. Zu guter Letzt können Informationen und Wissen auch frei sein, weil die Schöpfungshöhe für Urheberrechte oder sonstige gesetzliche Schutzrechte fehlt.
Our markets, our democracy, our science, our tradition of free speech, and our art all depend more heavily on a Public Domain of freely available material than they do on the informational material that is covered by property rights. The Public Domain is not some gummy residue left behind when all the good stuff has been covered by property law. The Public Domain is the place we quarry the building blocks of our culture. It is, in fact, the majority of our culture.
The Public Domain”, p. 40f, James Boyle, 2008
Kulturelle Allmende in dem hier verstandenem Sinne ist das, was die Grundlage unseres im Rahmen von Kultur und Allgemeinwissen ausgedrückten Selbstverständnisses bildet. Die kulturelle Allmende ist der Rohstoff, aus dem neues Wissen und neue Kultur entstehen. Dass dieser Rohstoff für jeden frei verfügbar ist, wann immer er möchte und so häufig er möchte: das ist die ewige Garantie der kulturellen Allmende.
Eine große und starke kulturelle Allmende ist deshalb Voraussetzung für eine lebendige Kultur- und Wissensgesellschaft. Sie spielt eine besondere Rolle im Bereich von Bildung, Wissenschaft, kulturellem Erbe und Informationen der öffentlichen Hand.
Artikel 27 Absatz 1 der UN-Menschenrechtscharta ist schwer vorstellbar ohne das, was wir hier die kulturelle Allmende nennen:
Jeder hat das Recht, am kulturellen Leben der Gesellschaft frei teilzunehmen, sich an den Künsten zu erfreuen und am wissenschaftlichen Fortschritt und dessen Errungenschaften teilzuhaben. ()
Artikel 27 Abs. 1, Allgemeine Erklärung der Menschenrechte, Resolution 217 A (III) der UN-Generalversammlung vom 10. Dez. 1948
Die vernetzte digitale Wissensgesellschaft geht mit einem neuen Spannungsverhältnis zwischen der kulturellen Allmende und den Werkrechten einher. Um die kulturelle Allmende in diesem Umfeld zu bewahren und zu stärken, bedarf es eines übergreifenden, zeitgemäßen Verständnisses von der Natur und Aufgabe dieser Institution.
Ziel dieses Manifestes ist es deshalb, unser Verständnis der kulturellen Allmende zu erläutern und die notwendigen Grundlagen und Leitlinien zur Stärkung dieser Institution am Beginn des 21. Jahrhundert herauszuarbeiten.
Zu diesem Zweck soll hier die Stellung der kulturellen Allmende in Bezug auf Urheberrechte und sonstige immaterielle Schutzrechte im Bereich des gewerblichen Rechtsschutzes (wie beispielsweise Patent-, Marken- oder Datenbankrechte) untersucht werden. Um das Verständnis des Textes zu erleichtern, soll im Folgenden von allen diesen Rechten unter dem gemeinsamen Oberbegriff der Werkrechte gesprochen werden. Alles das, was Gegenstand dieser Rechte ist, sei deshalb folgerichtig unter dem Begriff der Werke benannt. Als Urheber sind diejenigen vereint, welche sich für das Entstehen von Werken verantwortlich zeichnen. Die kulturelle Allmende im 21. Jahrhundert
Die kulturelle Allmende im 21sten Jahrhundert
Zur der kulturellen Allmende im Sinne dieses Manifests gehören alle kulturellen Güter, die ohne die Beachtung von entsprechenden Werkrechten bedingungslos benutzt werden können. Neben den Werken, die schon aus gesetzlichen Gründen in den benannten Bereich fallen, sollen nach der hier angenommenen Definition auch die vielen Werke gehören, bei denen die Urheber durch entsprechende Kennzeichnung so umfassend wie ihnen möglich auf alle Rechte verzichtet haben. Schließlich werden wir für die Zwecke dieses Textes dem Begriff der kulturellen Allmende auch diejenigen Werke zuordnen, welche aufgrund von gesetzlichen Ausnahmen und Beschränkungen dem Nutzer trotz bestehender Rechte zugänglich sind.
Alle diese Quellen ermöglichen einen weitreichend freien Zugriff auf das, was die Kultur unserer Gesellschaft ausmacht. Sie sind deshalb von hoher Bedeutung. Es gehört zu den vornehmsten Zielen, diese Quellen aufrechtzuerhalten und zu stärken. Jeder soll grundsätzlich frei aus dem schöpfen dürfen, was Gegenstand unseres gemeinsamen Wissens und unserer Kultur ist.
Kulturelle Allmende im eigentlichen Sinne:
Alles das, was an gemeinsamen Wissen, Kultur und sonstigen Ressourcen schon aufgrund Gesetzes frei von Werkrechten ist, macht den Kernbestand der kulturellen Allmende aus.
Dabei lassen sich zwei verschiedene Gattungen unterscheiden:
- Werke, bei denen die Rechte der Urheber erloschen sind. Werkrechte sind Rechte, die den Rechteinhabern auf Zeit verliehen werden. Gleichzeitig mit dem Erlöschen dieser Rechte verlieren die gesetzlichen Werknutzungsbeschränkungen ihre Wirkung. In manchen Ländern verbleiben jedoch selbst dann noch Urheberpersönlichkeitsrechte.
- Werke, bei denen von Anbeginn die Voraussetzungen für einen gesetzlichen Schutz nicht erfüllt sind. Werkrechtefreiheit liegt vor, wenn einem Werk die erforderliche Schöpfungshöhe fehlt. Trotz einer gewissen Originalität kann Werken jedoch auch dann ein Schutz versagt sein, wenn sie per Gesetz kategorisch von diesem ausgeschlossen sind, wie etwa bloße Daten, Tatsachen, Ideen, amtliche Werke oder sich selbst bedingende Beschreibungen von Abläufen, Verfahren, Konzepten, Prinzipien oder Entdeckungen. Ein Schutz besteht in diesen Fällen nicht, weil die entsprechende Werke zu wichtig für das Funktionieren unserer Gesellschaften sind.
Die kulturelle Allmende im eigentlichen Sinne stellt ein historisch gewachsenes Gleichgewicht in der Abwägung zwischen den gesetzlich verkörperten Interessen der Urheber und der Allgemeinheit dar. Sie ist Grundlage für die kulturelle Erinnerung und Wissensbasis unserer Gesellschaft.
Seit der zweiten Hälfte des 20. Jahrhunderts sieht sie sich jedoch sowohl Eingriffen durch die Verlängerung der Werkrechteschutzdauer als auch Eingriffen durch die Einführung zusätzlicher, werkrechteähnlicher Regelungen ausgesetzt.
Die kulturelle Allmende im weiteren Sinne:
Rund um den beschriebenen strukturellen Kern der kulturellen Allmende gibt es zusätzliche Quellen freier Werke. Der Zugang zu den Werken dieses Ursprungs gründet in einer besonderen Freiheit, die den für eine aktive Kultur- und Wissensgesellschaft lebensnotwendigen Lebensraum schafft. Sie stellt den Vorrang bestimmter gesellschaftlicher Bedürfnisse sicher und schafft die Voraussetzungen dafür, dass Urheber aus freien Stücken über die rechtlichen Belange ihrer Werke bestimmen können. In manchen Fällen hängt der Zugang zu diesen Quellen allerdings entweder von der Form der Nutzung oder der Zugehörigkeit zu besonderen Nutzergruppen ab:
- Werke, die von ihren Urhebern zur freien Verfügung gestellt werden. Es ist Urhebern möglich, ihre gesetzlich gewährten Schutzrechte weitgehend dadurch aufzuheben, dass sie der Allgemeinheit das Recht auf freie Nutzung ihres Werkes in jedweder Form einräumen. In manchen Staaten ist sogar möglich, als Urheber auf sämtliche Rechte zu verzichten und das Werk so schon zu Lebzeiten in den Bereich des strukturellen Kerns der kulturellen Allmende zu überführen. Als Beispiel für eine Definition der freien Nutzung sei hier auf die Free Software Definition die Definition of free cultural works und die Open Definition verwiesen.
- Ausnahmen und Beschränkungen zu Werkrechten. Es gibt eine begrenzte Anzahl von Umständen, unter denen ein Nutzer gegenüber den üblicherweise bestehenden Werkrechten in seinem Sinne bevorrechtigt ist. Diese Vorrechte stellen bis zu einem gewissen Grad Zugang zu unserer gemeinsamen Kultur- und Wissensbasis sicher und nehmen so eine wichtige soziale Aufgabe wahr. Das Bestehen der Vorrechte ist von wesentlicher Bedeutung für die kulturelle Allmende.
Die derzeitige Reichweite der kulturellen Allmende im engen und weiteren Sinne begünstigt Innovationen und kulturelle Teilhabe. Deshalb ist es so wichtig, sie zum Wohle der gesamten Gesellschaft in allen ihren Ausprägungen zu bewahren und ihre Schlüsselrolle auch im Zeitalter rapider technologischer und sozialer Veränderungen aufrechtzuerhalten.
Generelle Prinzipien
Bei der Bewahrung der kulturellen Allmende ist es wichtig, eine Reihe von grundlegenden Prinzipien zu beachten. Das Verständnis dieser Prinzipien ist notwendig, um die sinnvolle Funktion der kulturellen Allmende im zunehmend technologischen Umfeld der vernetzten Wissensgesellschaft sicherzustellen.
Prinzipien der kulturellen Allmende im engeren Sinne:
- Die kulturelle Allmende ist die Regel, Werkrechteschutz die Ausnahme. Weil der Schutz von Werkrechten nur für Werke mit einer gewissen Schöpfungshöhe gewährt wird, bleibt der größte Teil der täglich weltweit erzeugten Daten, Informationen und Ideen automatisch frei und bereichert die kulturelle Allmende. Deren Umfang vergrößert sich daneben zusätzlich jedes Jahr durch das Freiwerden von Werken, deren Werkrechteschutz nach Ende des gesetzlichen Zeitraumes ausläuft. Sowohl die Bewahrung von kreativitätshonorierenden Mindeststandards für die Gewährung von Werkrechteschutz als auch eine maßvolle Werkrechteschutzdauer tragen dazu bei, dass der Zugang zu unserer gemeinsamen Kultur- und Wissensbasis für alle sichergestellt ist.
- Werkrechteschutz soll nur so lange dauern, wie es im Rahmen eines Kompromisses zwischen den Interessen der Urheber und der Gesellschaft an unbeschränkter Teilhabe an Kultur und Wissen notwendig ist. Es gibt weder aus der Perspektive der Urheber noch aus historischen, ökonomischen, sozialen oder sonstigen Gründen ein triftiges Argument für eine ausgreifend lange Werkrechteschutzdauer. So legitim es ist, dass Urheber die Früchte ihrer intellektuellen Arbeit ernten, so illegitim ist es, die gesellschaftliche Teilhabe auch nach übermäßig langer Zeit noch zu erschweren.
- Was zur kulturellen Allmende gehört, muss kulturelle Allmende bleiben. Es darf nicht sein, dass ursprünglich frei gewordene Werke wieder dadurch unfrei werden, dass ein ausschließlicher Anspruch auf technische Reproduktion dieser Werke erhoben wird. Dasselbe gilt, wenn technische Maßnahmen zur Beschränkung des Zugangs zu solchen technischen Reproduktionen ergriffen werden.
- Der rechtmäßige Nutzer einer Digitalkopie eines Werks aus der kulturellen Allmende soll frei sein, die Kopie in seinem Sinne zu verwenden. Der Umstand, dass ein Werk zur kulturellen Allmende gehört, bedeutet nicht notwendigerweise dass es der Öffentlichkeit zur Verfügung gestellt werden muss. Jedem Eigentümer eines solchen Werkstücks ist es unbenommen, anderen den Zugang zu verwehren. Ist jedoch entsprechender Zugang gewährt worden, sollte es keine gesetzliche Beschränkungen im Hinblick auf die Nutzung digitaler Kopien des Werks geben.
- Die Umgehung der durch die kulturelle Allmende gewährter Freiheiten mit Hilfe vertraglicher oder technischer Maßnahmen darf nicht zulässig sein. Werke der kulturellen Allmende dürfen nach Wahl verwendet, bearbeitet und vervielfältigt werden. Es darf nicht zulässig sein, diese Rechte durch vertragliche oder technische Konstruktionen zu beschränken. Das gilt im Bezug auf Werkrechte auch für die durch gesetzlichen Ausnahmen und Beschränkungen gewährten Freiheiten.
Prinzipien der kulturellen Allmende im weiteren Sinne:
- Das freiwillige Verzichten auf Werkrechte ist eine legitime Ausübung dieser Rechte. Viele Urheber haben kein Interesse daran, ihre Werkrechte voll auszureizen. Manche möchten sogar vollständig auf alle Rechte am Werk verzichten. Unter der Voraussetzung, dass diese Handlungen freiwillig geschehen, soll die teilweise oder vollständige Freigabe als eine legitime Ausübung der Werkrechte des Urhebers akzeptiert und nicht durch Gesetz oder Konstruktionen wie das Urheberpersönlichkeitsrecht behindert werden.
- Ausnahmen und Beschränkungen der Werkrechte müssen im Hinblick auf eine effektive Gewährleistung der maßvollen Abwägung zwischen den Interessen von Urhebern und der Allgemeinheit stetig im Blick behalten werden. Sie sind die Voraussetzung für Nutzervorrechte und eröffnen Spielraum im System der Werkrechte. In einer Zeit schnelllebiger gesellschaftlicher und technologischer Veränderungen ist es notwendig, unter Berücksichtigung der legitimen Urheberinteressen die Fähigkeit der Vorrechte zur allgemeinen Erschließung unserer Kultur- und Wissensbasis fortwährend zu überprüfen. Die Ausnahmen und Beschränkungen sollten in diesem Sinne als evolutionäre Regelungen verstanden werden, deren regelmäßige Adaption an neue Verhältnisse im allgemeinen Interesse liegt.
Neben den vorgenannten grundsätzlichen Erwägungen ist es notwendig, eine Reihe von weiteren Angelegenheiten unmittelbar anzusprechen. Die folgenden Empfehlungen zielen darauf ab, den Bestand der kulturellen Allmende zu schützen und das zukünftige Funktionieren in einer sinnvollen Weise sicherzustellen. Die Empfehlungen beziehen sich grundsätzlich auf das gesamte thematische Spektrum von Werkrechten; besonders relevant sind sie indes für den Bereich der Bildung, wissenschaftlichen Forschung sowie des kulturellen Erbes.
Empfehlungen
- Die Dauer des Schutzes von Werkrechten sollte verkürzt werden. Ein bedingungsloser, zeitlich unverhältnismäßig langer, gegebenenfalls sogar postmortaler Schutz von Werkrechten wirkt sich in einem hohen Maße nachteilig auf die Zugangsmöglichkeiten zur gemeinsamen Kultur- und Wissensbasis unserer Gesellschaft aus. Eine übermäßig lange Schutzdauer vergrößert zudem die Wahrscheinlichkeit so genannter verwaister Werke, bei denen noch während der Laufzeit Urheber beziehungsweise Erben nicht mehr erreicht werden können und somit trotz eingestellter wirtschaftlicher Auswertung des Werkes eine Übernahme in die kulturelle Allmende scheitert. Aus diesem Grunde sollte für neue Werke künftig eine angemessenere Schutzdauer gelten, die ab einem bestimmten Zeitpunkt zudem an formelle Bedingungen geknüpft ist.
- Jedwede Änderung des Schutzbereichs von Werkrechten muss die Auswirkungen auf die kulturelle Allmende mit in Betracht ziehen. Änderungen der Schutzdauer werkrechtlicher Bestimmungen dürfen sich nicht rückwirkend auf Werke beziehen, deren Schutzdauer bereits läuft. Die Werkrechte sind eine zeitlich befristete Ausnahme vom Grundsatz der freien Allgemeinverfügbarkeit unserer gemeinsamen Kultur- und Wissensbasis. Auf Kosten der Allgemeinheit ist zu Gunsten einer kleinen Gruppe von Rechtsinhabern die Schutzdauer im 20. Jahrhundert mehrmals verlängert worden. Als Folge dessen ist die Erreichbarkeit eines Großteils nicht nur unserer neuesten, sondern auch neueren Kultur hinter werkrechtlichen Bestimmungen und technischen Einschränkungen verschlossen. Es ist zu gewährleisten, dass sich diese Umstände nicht noch weiter verschlechtern. Vielmehr sollte es künftig das Ziel sein, die Bedingungen in Richtung eines wieder ausgewogeneren Verhältnisses zwischen den Interessen der Verwerter und der Allgemeinheit zurück zu entwickeln.
- Gehört ein Werk nach Ablauf der Schutzdauer aufgrund der Bestimmungen seines Ursprungslandes zur kulturellen Allmende, so sollte dies automatisch auch für jeden anderen Staat der Welt gelten. Wenn ein Werk in seinem Ursprungsland keinen Rechtsschutz beanspruchen kann, weil es entweder nicht die erforderliche Schöpfungshöhe aufweist oder die Schutzdauer überschritten hat, sollte es weder für den Urheber noch sonst jemanden möglich sein, Werkrechte in einem anderen Staat beanspruchen zu können, selbst wenn dort grundsätzlich andere Bedingungen gälten.
- Jeder Versuch, Werke der kulturellen Allmende zu unterschlagen, muss rechtliche Konsequenzen haben. Um die Vollständigkeit der kulturellen Allmende zu schützen und ihre Nutzer vor unrichtigen oder betrügerischen Ansprüchen zu bewahren, muss jeder bewusste Versuch der Inanspruchnahme ausschließlicher Rechte an einem Werk der kulturellen Allmende für ungesetzlich erklärt werden.
- Niemand darf ausschließliche Werkrechte an einem Werk der kreativen Allmende erlangen. Die kreative Allmende ist entscheidend für das Gleichgewicht der Gesamtheit aller Werkrechte. Dieses Gleichgewicht darf nicht durch Versuche zur Erlangung oder Wiederherstellung von ausschließlichen Rechten beeinträchtigt werden.
- Es muss einen effektiven Weg geben, verwaiste oder im regulären Handel dauerhaft vergriffene Werke zur freien Verwendung der Gesellschaft verfügbar zu machen. Die Ausweitung von Schutzbereich und Schutzdauer der Werkrechte hat eine große Menge von Werken zur Folge, die weder irgendwelchen Verfügungsberechtigten noch der kulturellen Allmende zuzurechnen sind. Da von diesem Zustand sowohl Urheber beziehungsweise deren Erben als auch die Allgemeinheit nicht profitieren, sollte ein Weg geschaffen werden, der die freie Weiterverwendung zugunsten der Gemeinschaft ermöglicht.
- Kulturinstitutionen sollten es als eine besondere Aufgabe ansehen, Werke der kulturellen Allmende auszuweisen und zu erhalten. Seit Jahrhunderten ist es Auftrag gemeinnütziger Einrichtungen, unsere Kultur- und Wissensbasis zu erhalten. Als Teil dieser Aufgabe sollten sie durch Kennzeichnungs- und Konservierungsmaßnahmen sicherstellen, dass Werke der kulturellen Allmende für die gesamte Gesellschaft frei verfügbar sind.
- Das freiwillige Einräumen von Nutzungsrechten oder gar die vollumfängliche Rechtsentäußerung zu Gunsten der kulturellen Allmende darf nicht durch gesetzliche Bestimmungen behindert werden. Beide Handlungen sollten legitime Ausübung der einem Urheber zukommenden Werkrechte sein. Sie sind von hoher Bedeutung für den Zugang der Gesellschaft zu ihren Kultur- und Wissensgütern und sollten aus Respekt vor den Wünschen einer Vielzahl von Urhebern ermöglicht werden.
- Unter der Voraussetzung einer Fortentwicklung der Kompensationsmechanismen für Urheber muss private, nicht-kommerzielle Nutzung geschützter Werke grundsätzlich möglich sein. Dabei gilt aber: So wichtig der Zugang jedes einzelnen zur nicht-kommerziellen Nutzung von allen veröffentlichten Werken ist, so wichtig ist es gleichzeitig auch, die Position der Urheber bei jeder Veränderung von Werkrechten zu Gunsten der Werknutzer mit in Betracht zu ziehen.
“Le livre, comme livre, appartient à l’auteur, mais comme pensée, il appartient—le mot n’est pas trop vaste—au genre humain. Toutes les intelligences y ont droit. Si l’un des deux droits, le droit de l’écrivain et le droit de l’esprit humain, devait être sacrifié, ce serait, certes, le droit de l’écrivain, car l’intérêt public est notre préoccupation unique, et tous, je le déclare, doivent passer avant nous.”
Victor Hugo, Discours d’ouverture du Congrès littéraire international de 1878, 1878
The Public Domain, as we understand it, is the wealth of information that is free from the barriers to access or reuse usually associated with copyright protection, either because it is free from any copyright protection or because the right holders have decided to remove these barriers. It is the basis of our self-understanding as expressed by our shared knowledge and culture. It is the raw material from which new knowledge is derived and new cultural works are created. The Public Domain acts as a protective mechanism that ensures that this raw material is available at its cost of reproduction – close to zero – and that all members of society can build upon it. Having a healthy and thriving Public Domain is essential to the social and economic well-being of our societies. The Public Domain plays a capital role in the fields of education, science, cultural heritage and public sector information. A healthy and thriving Public Domain is one of the prerequisites for ensuring that the principles of Article 27 (1) of the Universal Declaration of Human Rights (‘Everyone has the right freely to participate in the cultural life of the community, to enjoy the arts and to share in scientific advancement and its benefits.’) can be enjoyed by everyone around the world.
“Our markets, our democracy, our science, our traditions of free speech, and our art all depend more heavily on a Public Domain of freely available material than they do on the informational material that is covered by property rights. The Public Domain is not some gummy residue left behind when all the good stuff has been covered by property law. The Public Domain is the place we quarry the building blocks of our culture. It is, in fact, the majority of our culture.”
James Boyle, The Public Domain, p.40f, 2008
The digital networked information society has brought the issue of the Public Domain to the foreground of copyright discussions. In order to preserve and strengthen the Public Domain we need a robust and up-to-date understanding of the nature and role of this essential resource. This Public Domain Manifesto defines the Public Domain and outlines the necessary principles and guidelines for a healthy Public Domain at the beginning of the 21st century. The Public Domain is considered here in its relation to copyright law, to the exclusion of other intellectual property rights (like patents and trademarks), and where copyright law is to be understood in its broadest sense to include economic and moral rights under copyright and related rights (inclusive of neighboring rights and database rights). In the remainder of this document copyright is therefore used as a catch-all term for these rights. Moreover, the term ‘works’ includes all subject-matter protected by copyright so defined, thus including databases, performances and recordings. Likewise, the term ‘authors’ includes photographers, producers, broadcasters, painters and performers.
The Public Domain in the 21st Century
The Public Domain as aspired to in this Manifesto is defined as cultural material that can be used without restriction, absent copyright protection. In addition to works that are formally in the public domain, there are also lots of valuable works that individuals have voluntarily shared under generous terms creating a privately constructed commons that functions in many ways like the public domain. Moreover, individuals can also make use of many protected works through exceptions and limitations to copyright, fair use and fair dealing. All of these sources that allow for increased access to our culture and heritage are important and all need to be actively maintained in order for society to reap the full benefit of our shared knowledge and culture.
The Public Domain
The structural Public Domain lies at the core of the notion of the Public Domain and is comprised of our shared knowledge, culture and resources that can be used without copyright restrictions by virtue of current law. Specifically, the structural Public Domain is made up of two different classes of material:
- Works of authorship where the copyright protection has expired. Copyright is a temporary right granted to authors. Once this temporary protection has come to its end, all legal restrictions cease to exist, subject in some countries to the author’s perpetual moral rights.
- The essential commons of information that is not covered by copyright. Works that are not protected by copyright because they fail the test of originality, or are excluded from protection (such as data, facts, ideas, procedures, processes, systems, methods of operation, concepts, principles, or discoveries, regardless of the form in which they are described, explained, illustrated, or embodied in a work, as well as laws and judicial and administrative decisions). This essential commons is too important for the functioning of our societies to be burdened with legal restrictions of any nature even for a limited period.
The structural Public Domain is an historically grown balance to the rights of authors protected by copyright and it is essential to the cultural memory and knowledge base of our societies. In the second half of the 20th century all two elements identified here have been strained by the extension of the term of copyright protection and the introduction of more copyright-like regimes of legal protection.
Voluntary commons and user prerogatives
In addition to this structural core of the Public Domain, there are other essential sources that enable individuals to freely interact with copyright protected works. These represent the “breathing space” of our current culture and knowledge, ensuring that copyright protection does not interfere with specific requirements of society and the voluntary choices of authors. While these sources increase access to protected works, some of them make this access conditional on certain forms of use or restrict access to certain classes of users:
- Works that are voluntarily shared by their rights holders. Creators can remove use restrictions from their works by either freely licensing them, or by using other legal tools to allow others to use their works without restrictions, or by dedicating them to the Public Domain. For free licencing definitions see the definition of free software http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html, the definition of free cultural works http://freedomdefined.org/Definition, and the open knowledge definition http://opendefinition.org/1.0/ for reference.
- The user prerogatives created by exceptions and limitations to copyright, fair use and fair dealing. These prerogatives are an integral part of the Public Domain. They ensure that there is sufficient access to our shared culture and knowledge, enabling the functioning of essential social institutions and enabling social participation of individuals with special needs.
Taken together, the public domain, the voluntary sharing of works and exceptions and limitations to copyright, fair use and fair dealing go a long way to ensure that everyone has access to our shared culture and knowledge in order to facilitate innovation and cultural participation for the benefit of the entire society. It is therefore important that the Public Domain in both its incarnations is actively maintained so that it can continue to fulfill this key role in this period of rapid technological and social change.
General Principles
In a period of rapid technological and social change the Public Domain fulfills an essential role in cultural participation and digital innovation, and therefore needs to be actively maintained. Active maintenance of the Public Domain needs to take into account a number of general principles. The following principles are essential to preserve a meaningful understanding of the Public Domain and to ensure that the Public Domain continues to function in the technological environment of the networked information society. With regard to the structural Public Domain these are as follows:
- The Public Domain is the rule, copyright protection is the exception. Since copyright protection is granted only with respect to original forms of expression, the vast majority of data, information and ideas produced worldwide at any given time belongs to the Public Domain. In addition to information that is not eligible for protection, the Public Domain is enlarged every year by works whose term of protection expires. The combined application of the requirements for protection and the limited duration of the copyright protection contribute to the wealth of the Public Domain so as to ensure access to our shared culture and knowledge.
- Copyright protection should last only as long as necessary to achieve a reasonable compromise between protecting and rewarding the author for his intellectual labour and safeguarding the public interest in the dissemination of culture and knowledge. From neither the perspective of the author nor the general public do any valid arguments exist (whether historical, economic, social or otherwise) in support of an exceedingly long term of copyright protection. While the author should be able to reap the fruits of his intellectual labour, the general public should not be deprived for an overly long period of time of the benefits of freely using those works.
- What is in the Public Domain must remain in the Public Domain. Exclusive control over Public Domain works must not be reestablished by claiming exclusive rights in technical reproductions of the works, or using technical protection measures to limit access to technical reproductions of such works.
- The lawful user of a digital copy of a Public Domain work should be free to (re-)use, copy and modify such work. The Public Domain status of a work does not necessarily mean that it must be made accessible to the public. The owners of physical works that are in the Public Domain are free to restrict access to such works. However once access to a work has been granted then there ought not be legal restrictions on the re-use, modification or reproduction of these works.
- Contracts or technical protection measures that restrict access to and re-use of Public Domain works must not be enforced. The Public Domain status of a work guarantees the right to re-use, modify and reproduce. This also includes user prerogatives arising from exceptions and limitations, fair use and fair dealing, ensuring that these cannot be limited by contractual or technological means.
In addition, the following principles are at the core of the voluntary commons and user prerogatives described above:
- The voluntary relinquishment of copyright and sharing of protected works are legitimate exercises of copyright exclusivity. Many authors entitled to copyright protection for their works do not wish to exercise these rights to their full extent or wish to relinquish these rights altogether. Such actions, provided that they are voluntary, are a legitimate exercise of copyright exclusivity and must not be hindered by law, by statute or by other mechanisms including moral rights.
- Exceptions and limitations to copyright, fair use and fair dealing need to be actively maintained to ensure the effectiveness of the fundamental balance of copyright and the public interest. These mechanisms create user prerogatives that constitute the breathing space within the current copyright system. Given the rapid pace of change in both technology and society it is important that they remain capable of ensuring the functioning of essential social institutions and the social participation of individuals with special needs. Therefore, exceptions and limitations to copyright, fair use and fair dealing should be construed as evolutionary in nature and constantly adapted to account for the public interest.
In addition to these general principles, a number of issues relevant to the Public Domain must be addressed immediately. The following recommendations are aimed at protecting the Public Domain and ensuring that it can continue to function in a meaningful way. While these recommendations are applicable across the spectrum of copyright, they are of particular relevance to education, cultural heritage and scientific research.
General Recommendations
- The term of copyright protection should be reduced. The excessive length of copyright protection combined with an absence of formalities is highly detrimental to the accessibility of our shared knowledge and culture. Moreover, it increases the occurrence of orphan works, works that are neither under the control of their authors nor part of the Public Domain, and in either case cannot be used. Thus, for new works the duration of copyright protection should be reduced to a more reasonable term.
- Any change to the scope of copyright protection (including any new definition of protectable subject-matter or expansion of exclusive rights) needs to take into account the effects on the Public Domain. Any change of the scope of copyright protection must not be applied retroactively to works already subject to protection. Copyright is a time-limited exception to the Public Domain status of our shared culture and knowledge. In the 20th century its scope has been significantly extended, to accommodate the interests of a small class of rights holders at the expense of the general public. As a result, most of our shared culture and knowledge is locked away behind copyright and technical restrictions. We must ensure that this situation will not be worsened at a minimum, and be affirmatively improved in the future.
- When material is deemed to fall in the structural Public Domain in its country of origin, the material should be recognized as part of the structural Public Domain in all other countries of the world. Where material in one country is not eligible for copyright protection because it falls under a specific copyright exclusion, either because it does not meet the criterion of originality or because the duration of its protection has lapsed, it should not be possible for anyone (including the author) to invoke copyright protection on the same material in another country so as to withdraw this material from the structural Public Domain.
- Any false or misleading attempt to misappropriate Public Domain material must be legally punished. In order to preserve the integrity of the Public Domain and protect users of Public Domain material from inaccurate and deceitful representations, any false or misleading attempts to claim exclusivity over Public Domain material must be declared unlawful.
- No other intellectual property right must be used to reconstitute exclusivity over Public Domain material. The Public Domain is integral to the internal balance of the copyright system. This internal balance must not be manipulated by attempts to reconstitute or obtain exclusive control via regulations that are external to copyright.
- There must be a practical and effective path to make available ‘orphan works’ and published works that are no longer commercially available (such as out-of-print works) for re-use by society. The extension of the scope and duration of copyright and the prohibition of formalities for foreign works have created a huge body of orphan works that are neither under the control of their authors nor part of the Public Domain. Given that such works under current law do not benefit their authors or society, these works need to be made available for productive re-use by society as a whole.
- Cultural heritage institutions should take upon themselves a special role in the effective labeling and preserving of Public Domain works. Not-for-profit cultural heritage organizations have been entrusted with preservation of our shared knowledge and culture for centuries. As part of this role they need to ensure that works in the Public Domain are available to all of society, by labeling them, preserving them and making them freely available.
- There must be no legal obstacles that prevent the voluntary sharing of works or the dedication of works to the Public Domain. Both are legitimate exercises of exclusive rights granted by copyright and both are critical to ensuring access to essential cultural goods and knowledge and to respecting authors’ wishes.
- Personal non-commercial uses of protected works must generally be made possible, for which alternative modes of remuneration for the author must be explored. While it is essential for the self-development of each individual that he or she be able to make personal non-commercial uses of works, it is just as essential that the position of the author be taken into consideration when establishing new limitations and exceptions on copyright or revising old ones.
“Le livre, comme livre, appartient à l’auteur, mais comme pensée, il appartient—le mot n’est pas trop vaste—au genre humain. Toutes les intelligences y ont droit. Si l’un des deux droits, le droit de l’écrivain et le droit de l’esprit humain, devait être sacrifié, ce serait, certes, le droit de l’écrivain, car l’intérêt public est notre préoccupation unique, et tous, je le déclare, doivent passer avant nous.”
Victor Hugo, Discours d’ouverture du Congrès littéraire international de 1878, 1878
El dominio púbico, como lo entendemos, es la riqueza de información que está libre de barreras de acceso o de reutilización usualmente asociada a la protección de la propiedad intelectual, ya sea porque está libre de cualquier protección de derechos o porque los titulares de derechos han decidido eliminar dichas barreras. Es la base de nuestra propia comprensión expresada por nuestro conocimiento y nuestra cultura comunes. Es el material en bruto a partir del cual se deriva nuestro conocimiento y se crean nuevas obras. El dominio público actúa como un mecanismo de protección que garantiza que este material en bruto esté disponible sólo a su coste de reproducción — cercano a cero — y que todos los miembros de la sociedad puedan construir a partir de él. Tener un dominio público saludable y próspero es esencial para el bienestar social y económico de nuestras sociedades. El dominio público juega un papel capital en los ámbitos de la educación, la ciencia, el patrimonio cultural y la información del sector público. Un dominio público saludable y próspero es uno de los prerequisitos para garantizar que los principios del artículo 27 (1) de la Declaración universal de los derechos humanos (‘Toda persona tiene derecho a participar libremente en la vida cultural de la comunidad, a gozar de las artes y a participar en el progreso científico y sus beneficios.’) pueda ser disfrutado por cualquiera en cualquier parte del mundo.
“Nuestros mercados, nuestra democracia, nuestra ciencia, nuestra tradición de libertad de expresión y nuestro arte, todo depende en mayor medida de un dominio público de contenidos disponibles de manera libre más que en el material informativo que está cubierto por los derechos propietarios. El dominio público no es el residuo pegajoso que queda cuando todo lo bueno ha sido cubierto por leyes de propiedad. El dominio público es el lugar donde extraemos los ladrillos para construir nuestra cultura. De hecho, es la mayoría de nuestra cultura.”
James Boyle, The Public Domain, p.40f, 2008
La sociedad de la información digital en red ha llevado la cuestión del dominio público al primer plano de las discusiones sobre propiedad intelectual. Para preservar y reforzar el dominio público necesitamos una interpretación sólida y actualizada de la naturaleza y el papel de este recurso esencial. Este Manifiesto del Dominio Público define el dominio público y señala las directrices y los principios necesarios para un dominio público saludable en los inicios del siglo XXI. El domino público se considera aquí en relación a la ley de derecho de autor, excluyendo otros derechos de propiedad industrial (como las patentes y las marcas), y donde la ley de derecho de autor debe entenderse en su sentido más amplio para incluir los derechos económicos y morales de autor y los derechos conexos (incluyendo los derechos sobre bases de datos). Así pues, en el resto de este documento, se utiliza ‘derecho de autor’ como un término general para todos estos derechos. Además, el término ‘obras’ incluye todos los contenidos protegidos por el derecho de autor como se ha definido, lo que incluye bases de datos, interpretaciones y grabaciones. De la misma manera, el término ‘autores’ incluye fotógrafos, productores, emisores, pintores e intérpretes.
El dominio público en el siglo XXI
El dominio público anhelado en este manifiesto se define como los contenidos culturales que pueden ser utilizados sin restricciones, ausentes de protección de derechos de autor. Además de las obras que se encuentran formalmente en el dominio público, también hay muchas obras valiosas que los individuos voluntariamente comparten bajo condiciones generosas creando un procomún construido privadamente que funciona en muchos sentidos como el dominio público. Por otra parte, los individuos también pueden hacer uso de muchas obras protegidas mediante excepciones y límites a los derechos de autor, el uso y el trato legítimo. Todas estas fuentes que permiten incrementar el acceso a nuestra cultura y a nuestro patrimonio son importantes y todos necesitamos mantenerlas activas para que la sociedad recoja el beneficio completo de compartir nuestra cultura y nuestro conocimiento.
El dominio público
The structural Public Domain lies at the core of the notion of the Public Domain and is comprised of our shared knowledge, culture and resources that can be used without copyright restrictions by virtue of current law. Specifically, the structural Public Domain is made up of two different classes of material:
- Obras de autoría donde el plazo de protección de los derechos de autor ha expirado. La propiedad intelectual ofrece unos derechos temporales a los autores. Cuando esta protección temporal llega a su fin, todas las restricciones legales dejan de existir, sin perjuicio que en algunos países existan derechos morales perpetuos para los autores.
- El procomún esencial de la información que no está cubierto por la propiedad intelectual. Obras que no se protegen por el derecho de autor porque no pasan el test de originalidad o son excluidas de la protección (como los datos, los hechos, las ideas, los procedimientos, los procesos, los sistemas, los métodos de operación, los conceptos, los principios o los descubrimientos, independientemente de la forma cómo son descritos, explicados, ilustrados o incrustados en una obra, así como las leyes y las decisiones judiciales y administrativas). Este procomún esencial es demasiado importante para el funcionamiento de nuestras sociedades para tener que cargar con restricciones legales de cualquier naturaleza incluso por un periodo limitado.
El dominio público estructural es un equilibrio que ha crecido históricamente ante los derechos de los autores protegidos por la propiedad intelectual. Es esencial para la memoria cultural y como base de conocimiento de nuestras sociedades. En la segunda mitad del siglo XX estos dos elementos señalados aquí se han visto afectados por la ampliación del plazo de protección del derecho de autor y la introducción de más regímenes de protección de propiedad intelectual.
El procomún voluntario y las prerrogativas de los usuarios
Además de este núcleo estructural del dominio público, existen otras fuentes esenciales que permiten a los individuos interaccionar libremente con las obras protegidas por el derecho de autor. Estas fuentes representan el “espacio respirable” de nuestro conocimiento y nuestra cultura actuales, asegurando que la protección de la propiedad intelectual no interfiera con los requerimientos específicos de la sociedad y las elecciones voluntarias de los autores. Si bien estas fuentes incrementan el acceso a las obras protegidas, algunas de ellas condicionan el acceso en determinadas formas de uso o restringen el acceso a determinados tipos de usuarios:
- Obras que son compartidas voluntariamente por sus titulares de derechos.Los creadores pueden eliminar las restricciones de uso de sus obras mediante licencias libres o utilizando otras herramientas legales que permitan a otros utilizar sus obras sin restricciones o bien ofreciendo las obras al dominio público. Para una definición de licencia libre ver como referencia la definición de software libre http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.es.html, la definición de obras culturales libres http://freedomdefined.org/Definition/Es, y la definición de conocimiento abierto http://opendefinition.org/1.0/Espanol.
- Las prerrogativas de los usuarios creadas por las excepciones y los límites a los derechos de autor, el uso y el trato legítimos. Estas prerrogativas son parte integral del dominio público. Aseguran que haya acceso suficiente a nuestra cultura y nuestro conocimiento comunes, permitiendo el funcionamiento de instituciones sociales esenciales y permitiendo la participación social de individuos con necesidades especiales.
En conjunto, el dominio público, el intercambio voluntario de obras y las excepciones y los límites al derecho de autor, el uso y el trato legítimos contribuyen mucho a garantizar que cualquiera tenga acceso a nuestra cultura y nuestro conocimiento comunes con el fin de facilitar la innovación y la participación cultural en beneficio de toda la sociedad. Por lo tanto es importante que el dominio público en ambas de sus encarnaciones sea mantenido de forma activa para que pueda continuar cumpliendo con este papel clave en este período de cambio tecnológico y social acelerado.
Principios generales
En un período de cambio tecnológico y social acelerado el dominio público cumple un papel esencial en la participación cultural y la innovación digital, y por lo tanto debe ser activo. Para mantener activo el dominio público hay que tener en cuenta una serie de principios generales. Los principios siguientes son esenciales para preservar una comprensión significativa del dominio público y para garantizar que el dominio público sigue funcionando en el entorno tecnológico de la sociedad de la información en red. Con respecto al dominio público estructural estos principios son los siguientes:
- El dominio público es la regla, la protección del derecho de autor la excepción. Dado que la protección del derecho de autor se concede únicamente con respecto a las formas originales de expresión, la gran mayoría de los datos, la información y las ideas generadas mundialmente en cualquier instante pertenecen al dominio público. Además de la información que no es susceptible de ser protegida, el dominio público crece cada año con las obras cuyo plazo de protección expira. La aplicación combinada de los requisitos de protección y la duración limitada de la protección del derecho de autor contribuyen a la riqueza del dominio públic.
- La protección del derecho de autor debe durar sólo el tiempo necesario para alcanzar un compromiso razonable entre la protección y la recompensa al autor por su labor intelectual y la salvaguardia del interés público en la difusión de la cultura y el conocimiento.Ni desde la perspectiva del autor ni la del público en general no existe ningún argumento válido (ya sea histórico, económico, social o de otro tipo) que apoye un plazo de protección del derecho de autor excesivamente largo. Si bien el autor debe ser capaz de recoger los frutos de su labor intelectual, el público en general no debe ser privado por un período excesivamente largo de tiempo de los beneficios de utilizar libremente las obras.
- Lo que está en el dominio público debe permanecer en el dominio público.El control exclusivo sobre las obras de dominio público no debe ser restablecido reclamando derechos exclusivos por la reproducción técnica de las obras o por utilizando medidas técnicas de protección para limitar el acceso a las reproducciones técnicas de dichas obras.
- El usuario legítimo de una copia digital de una obra del dominio público debe ser libre de (re-)utilizarla, copiarla y modificarla. El estado de dominio público de una obra no significa necesariamente que deba ser accesible al público. Los propietarios de obras físicas que se encuentran en el dominio público son libres de restringir el acceso a estas obras. Sin embargo, una vez el acceso a una obra se ha concedido no debería haber restricciones legales para su re-utilización, modificación o reproducción.
- Los contratos o las medidas técnicas de protección que restringen el acceso y la reutilización de las obras de dominio público no deben ser aplicadas.El estado de dominio público de una obra garantiza el derecho a la re-utilización, la modificación y la reproducción. Esto también incluye las prerrogativas de los usuarios derivadas de las excepciones y los límites, el uso y el trato legítimo, asegurando que no puedan ser limitados por vía contractual o tecnológica.
Además, los principios siguientes constituyen el núcleo del procomún voluntario y las prerrogativas del usuario descritos más arriba:
- La renuncia voluntaria a los derechos del autor y el intercambio de obras protegidas son ejercicios legítimos de la exclusividad del derecho de autor. Muchos autores que disfrutan de la protección del derecho de autor sobre sus obras no desean ejercer estos derechos en toda su extensión o desean renunciar completamente a estos derechos. Estas acciones, siempre que sean voluntarias, son un ejercicio legítimo de la exclusividad del derecho de autor y no deben verse obstaculizadas por leyes, estatutos u otros mecanismos, incluidos los derechos morales.
- Las excepciones y los límites a los derechos de autor, el uso y el trato legítimos necesitan un mantenimiento activo para garantizar la eficacia del equilibrio fundamental entre el derecho de autor y el interés público.Estos mecanismos crean prerrogativas de los usuarios que constituyen el espacio para respirar dentro del sistema actual de propiedad intelectual. Dado el rápido ritmo de cambio en la tecnología y en la sociedad es importante que sigan siendo capaces de garantizar el funcionamiento de las instituciones sociales esenciales y la participación social de las personas con necesidades especiales. Por lo tanto, las excepciones y los límites a los derechos de autor, el uso y el trato legítimos deben ser interpretados como susceptibles de evolucionar en su naturaleza y adaptarse constantemente para tener en cuenta el interés público.
Además de estos principios generales, una serie de cuestiones relacionadas con el dominio público deben ser abordadas inmediatamente. Las recomendaciones siguientes tienen como objetivo proteger el dominio público y asegurar que pueda funcionar de manera significativa. Aunque estas recomendaciones son aplicables en todo el espectro de la propiedad intelectual, son de particular relevancia para la educación, el patrimonio cultural y la investigación científica.
Recomendaciones generales
- El plazo de protección del derecho de autor debería reducirse.La duración excesiva de la protección del derecho de autor combinada con la ausencia de formalidades es altamente perjudicial para la accesibilidad a nuestro conocimiento y nuestra cultura comunes. Además, incrementa la aparición de obras huérfanas, obras que ni están bajo el control de sus autores ni son parte del dominio público, y que en ningún caso pueden ser utilizadas. Así pues, para obras nuevas la duración de la protección del derecho de autor debería reducirse a un plazo más razonable.
- Cualquier cambio en el ámbito de la protección del derecho de autor (incluyendo cualquier definición nueva de la materia susceptible de ser protegida o la expansión de los derechos exclusivos) necesita tener en cuenta los efectos sobre el dominio público. Cualquier cambio en el ámbito de la protección del derecho de autor no debe ser aplicado de manera retroactiva a obras ya sujetas a protección. El derecho de autor es una excepción limitada temporalmente al estado de dominio público de nuestra cultura y nuestro conocimiento comunes. En el siglo XX su ámbito de aplicación se ha ampliado significativamente, para dar cabida a los intereses de una pequeña clase de titulares de derechos a expensas del público en general. Como resultado, la mayor parte de nuestra cultura y nuestro conocimiento comunes está encerrado detrás del derecho de autor y de restricciones técnicas. Debemos asegurarnos de que esta situación por lo menos no se verá empeorada, y que se verá mejorada sin duda en el futuro.
- Cuando un contenido se considere que ha entrado en el dominio público estructural en su país de origen, este contenido material debe ser reconocido como parte del dominio público estructural en todos los demás países del mundo. Cuando en un país determinado contenido no sea susceptible de ser protegido por el derecho de autor ya sea por algún tipo de exclusión específica o porque no cumple el criterio de originalidad o porque la duración de la protección ha caducado, no debería ser posible que nadie (incluso el autor) invocara la protección del derecho de autor sobre el mismo material en otro país con el fin de retirarlo del dominio público estructural.
- Cualquier intento de falsear o engañar para apropiarse indebidamente de contenidos en el dominio público debe ser castigado legalmente. Para preservar la integridad del dominio público y para proteger a los usuarios de los contenidos en el dominio público de representaciones inexactas y engañosas, cualquier intento de falsear o engañar para reclamar la exclusividad sobre contenidos en el dominio público debe ser declarado ilegal.
- Ningún otro derecho de propiedad intelectual debe ser utilizado para reconstituir la exclusividad sobre un contenido en el dominio público.El dominio público es esencial para el equilibrio interno del sistema del derecho de autor. Este equilibrio interno no debe ser manipulado por intentos de reconstituir o de obtener un control exclusivo mediante regulaciones externas al derecho de autor.
- Tiene que haber un camino práctico y eficaz para poner a disposición las «obras huérfanas» y las obras publicadas que ya no están disponibles comercialmente (como las obras agotadas) para ser reutilizadas por la sociedad.La ampliación del alcance y la duración del derecho de autor y la prohibición de los trámites para las obras extranjeras han creado un enorme cuerpo de obras huérfanas, que no están ni bajo el control de sus autores, ni forman parte del dominio público. Teniendo en cuenta que de tales obras bajo la ley actual vigente no se benefician ni sus autores ni la sociedad, estas obras deben estar disponibles para su re-utilización productiva por la sociedad en su conjunto.
- Las instituciones de patrimonio cultural deben adoptar ellas mismas un papel especial en la aplicación efectiva del etiquetaje y la preservación de las obras en el dominio público. A las organizaciones sin ánimo de lucro de patrimonio cultural les ha sido confiado durante siglos la preservación de nuestro conocimiento y nuestra cultura comunes. Como parte de este papel necesitan asegurar que las obras en el dominio público están disponibles para toda la sociedad, etiquetándolas, preservándolas y ofreciéndolas libremente.
- No debe haber ningún obstáculo legal que impida el intercambio voluntario de obras o el ofrecimiento de obras al dominio público. Ambos actos son ejercicios legítimos de los derechos exclusivos otorgados por la propiedad intelectual y ambos son críticos para asegurar el acceso al conocimiento y a bienes culturales esenciales y para respetar los deseos de los autores.
- Los usos personales no comerciales de obras protegidas deben ser autorizados en general y hay que explorar métodos alternativos de remuneración para los autores. Si bien es esencial para el desarrollo personal de cada individuo que él o ella pueda hacer un uso personal no comercial de las obras, es también esencial que la posición del autor se tenga en cuenta al establecer nuevos límites y excepciones a los derechos de autor o cuando se revisen los existentes.
“Le livre, comme livre, appartient à l’auteur, mais comme pensée, il appartient—le mot n’est pas trop vaste—au genre humain. Toutes les intelligences y ont droit. Si l’un des deux droits, le droit de l’écrivain et le droit de l’esprit humain, devait être sacrifié, ce serait, certes, le droit de l’écrivain, car l’intérêt public est notre préoccupation unique, et tous, je le déclare, doivent passer avant nous.”
Victor Hugo, Discours d’ouverture du Congrès littéraire international de 1878, 1878
Le domaine public, tel que nous l’entendons, est constitué de toute la richesse des informations qui sont accessibles et utilisables sans les obstacles habituellement associés à la protection par le droit d’auteur et le copyright. Cela peut être parce que ces productions sont libres de droits, ou parce que les détenteurs de ces droits ont décidé de lever les obstacles liés aux droits restrictifs. Dans ce sens, le domaine public est la base de notre compréhension de nous-mêmes, telle qu’elle s’exprime dans notre savoir partagé et notre culture. C’est la matière première à partir de laquelle de nouvelles connaissances et de nouvelles œuvres culturelles sont créées. Le domaine public agit comme un mécanisme de protection qui garantit que cette matière première est disponible à son simple coût de reproduction – proche de zéro – et que tous les membres de la société peuvent construire en l’utilisant. L’existence d’un domaine public prospère et en bonne santé est essentiel au bien-être social et économique de nos sociétés. Le domaine public joue un rôle essentiel dans les domaines de l’éducation, de la science, du patrimoine culturel et de l’information issue du secteur public. Un domaine public riche et bien entretenu est l’une des conditions pour que chacun, où qu’il soit dans le monde, bénéficie des principes de l’article 27(1) de la Déclaration universelle des droits de l’Homme (« Toute personne a le droit de prendre part librement à la vie culturelle de la communauté, de jouir des arts et de participer au progrès scientifique et aux bienfaits qui en résultent. »)
“Les marchés, la démocratie, la science, la liberté d’expression et l’art dépendent bien plus des œuvres et productions constituant le domaine public librement accessible que des productions informationnelles couvertes par des droits de propriété intellectuelle. Le domaine public n’est pas un résidu qui se déposerait lorsque tout ce qui a de la valeur aurait été saisi par les lois sur la propriété intellectuelle. Le domaine public est la carrière dont nous extrayons les pierres avec lesquelles nous bâtissons notre culture. En fait, il constitue la majorité de notre culture.”
James Boyle, The Public Domain, p.40f, 2008
La société de l’information en réseaux a mis le domaine public au premier plan des débats sur le droit d’auteur et le copyright. Une compréhension solide et contemporaine de la nature et du rôle du domaine public est nécessaire pour que l’on puisse le préserver et le renforcer. Le manifeste pour le domaine public définit le domaine public et expose les principes et lignes directrices des actions en faveur d’un domaine public riche en ce début de 21ème siècle. Le domaine public est considéré dans le manifeste dans sa relation au droit d’auteur et au copyright, à l’exclusion d’autres titres de propriété intellectuelle (comme les brevets et les marques). Le droit d’auteur et le copyright y sont entendus dans leur acception la plus large, incluant les droits économiques et moraux aussi bien que les droits voisins ou la protection des bases de données. Dans le reste de ce document « droits d’auteur » est utilisé comme un terme fourre-tout pour l’ensemble de ces droits. Par ailleurs, « œuvres » y désigne toutes les productions protégées par le droit d’auteur, y compris par exemple les bases de données, les interprétations ou les enregistrements2. De la même façon, le terme « auteurs3 » y désigne aussi bien les photographes, producteurs, diffuseurs, peintres ou interprètes.
Le domaine public au 21ème siècle
Le domaine public que ce manifeste défend est constitué tout d’abord des productions qui peuvent être utilisées sans restriction, du fait de l’absence de protection par le droit d’auteur. En complément à ces œuvres qui appartiennent au domaine public au sens strict, il existe de très nombreuses œuvres de valeur partagées volontairement par leurs auteurs. Ces auteurs les ont placées sous des termes d’usage généreux, créant ainsi des biens communs construits par les contrats qui fonctionnent sous de nombreux aspects comme le domaine public. Enfin, les individus peuvent également utiliser des oeuvres protégées du fait des exceptions et limitations au droit d’auteur, du fair use ou du fair dealing. Toutes ces composantes du domaine public qui permettent un accès accru à notre culture et à notre patrimoine sont importantes. Toutes doivent être activement défendues et promues de façon à ce que la société bénéficie pleinement de la culture et du savoir partagés.
Le domaine public
Le domaine public structurel est au cœur de la notion de domaine public : il comprend tout notre savoir commun, notre culture et les ressources qui peuvent être utilisées de par la loi actuelle sans restriction liée au droit d’auteur. Plus précisément, le domaine public structurel a deux composantes :
- Les œuvres dont la protection a expiré. Le droit d’auteur est un droit temporaire délivré aux auteurs. Une fois que cette protection temporaire arrive à son terme, toute restriction légale disparaît, à l’exception, dans certains pays, du droit moral des auteurs.
- Les biens communs informationnels essentiels qui ne sont pas couverts par le droit d’auteur. Il s’agit des œuvres qui ne sont pas protégées par le droit d’auteur parce qu’elles ne possèdent pas l’originalité nécessaire, ou qu’elles sont exclues d’une telle protection (données, faits, idées, procédures, procédés, systèmes, méthodes d’opération, concepts, principes ou découvertes, quelle que soit la forme dans laquelle ils sont décrits, expliqués, illustrés ou intégrés à une œuvre, ainsi que les lois et décisions judiciaires). Ces communs essentiels sont trop importants pour le fonctionnement de nos sociétés pour qu’on leur impose le fardeau de restrictions juridiques même pour une période limitée.
Le domaine public structurel a été construit dans l’histoire pour contrebalancer les droits protégés par le droit d’auteur. Il est essentiel à la mémoire culturelle et aux savoirs fondamentaux de nos sociétés. Dans la seconde moitié du 20ème siècle, ces deux piliers d’une société de la connaissance ont été érodés par l’extension de la durée de protection par le droit d’auteur et l’introduction de nouveaux régimes de protection.
Les biens communs volontaires et les prérogatives des utilisateurs
En plus de ce noyau structurel du domaine public, il y a d’autres mécanismes importants qui pemettent aux individus d’interagir librement avec les œuvres protégées par le droit d’auteur. Ces mécanismes permettent la « respiration » de notre culture et de notre savoir, garantissant que la protection par le droit d’auteur n’interfère pas avec les besoins spécifiques de la société et les choix volontaires des auteurs. Ces mécanismes accroissent l’accès aux œuvres protégées, en le restreignant dans certains cas à des types d’usage ou des catégories d’utilisateurs:
- Les œuvres volontairement partagées par les détenteurs de droits. Les créateurs peuvent lever les restrictions d’usage de leurs œuvres en les soumettant à des licences libres, en utilisant d’autres mécanismes qui permettent de les utiliser sans restriction ou encore en les assignant au domaine public. Pour les définitions des licences libres, on se référera à la définition des logiciels libres http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html, à la définition des œuvres culturelles libres http://freedomdefined.org/Definition, ou à la définition des connaissances ouvertes http://opendefinition.org/1.0/.
- Les prérogatives des utilisateurs créées par les exceptions et limitations au droit d’auteur, le fair use et le fair dealing. Ces prérogatives sont une part intégrante du domaine public. Elles sont une condition de l’existence d’un accès suffisant à notre culture et notre savoir partagés, permettant aux institutions sociales essentielles de fonctionner et aux individus ayant des besoins spécifiques (par exemple handicapés) de participer à la vie sociale.
Dans leur ensemble, le domaine public, le partage volontaire des œuvres et les exceptions au droit d’auteur, le fair use et le fair dealing jouent un rôle essentiel pour garantir que chacun ait accès à notre culture et à nos connaissances partagées de façon à faciliter l’innovation et la participation culturelle pour le bénéfice de la société entière. Il est donc important que le domaine public dans toutes ses formes soit entretenu activement pour qu’il puisse continuer à jouer ce rôle clé dans une période de changement technologique et social rapide.
Principes généraux
Dans une période de changement technologique et social rapide, le domaine public joue un rôle essentiel dans la participation culturelle et l’innovation numérique et doit donc être activement entretenu. L’entretien actif du domaine public doit prendre en compte un certain nombre de principes généraux. Les principes qui suivent sont essentiels pour préserver une bonne compréhension du domaine public et garantir qu’il continue à fonctionner dans l’environnement technologique de la société de l’information en réseaux. En ce qui concerne le domaine public structurel, il s’agit de:
- Le domaine public est la règle, la protection par le droit d’auteur l’exception. Puisque la protection par le droit d’auteur ne recouvre que les formes originales d’expression, à tout moment, la très grande majorité des données, des informations et des idées appartiennent au domaine public. En plus des entités qui ne peuvent être soumises au droit d’auteur, le domaine public est enrichi année après année par les œuvres dont la durée de protection expire. L’application conjointe de ces exigences sur ce qui peut être soumis au droit d’auteur et de la durée limitée de ce droit contribue à la richesse du domaine public et garantit l’accès à notre culture et notre savoir partagés.
- La durée de protection par le droit d’auteur ne doit pas excéder ce qui est nécessaire pour atteindre un compromis raisonnable entre la protection et la rémunération des auteurs pour leur travail intellectuel et la sauvegarde de l’intérêt public en matière de diffusion de la culture et des connaissances. Que ce soit du point de vue de l’auteur ou de celui du public, aucun argument (qu’il soit historique, économique, social ou autre) ne peut être présenté pour défendre une durée excessive de protection. Certes, l’auteur doit pouvoir tirer les bénédices de son travail intellectuel, mais le public le plus large ne doit pas être privé pendant une période trop longue des bénéfices de la liberté d’usage de ces œuvres.
- Ce qui est dans le domaine public doit rester dans le domaine public. Il ne doit pas être possible de reprendre un contrôle exclusif sur des œuvres du domaine public en utilisant des droits exclusifs sur la reproduction technique de ces œuvres ou en utilisant des mesures techniques de protection pour limiter l’accès aux reproductions techniques de ces œuvres.
- L’utilisateur licite d’une copie numérique d’une œuvre du domaine public doit être libre de l’utiliser (la réutiliser), de la copier et de la modifier. Le fait qu’une œuvre soit dans le domaine public ne veut pas nécessairement dire qu’il faille la rendre publiquement accessible. Les possesseurs d’œuvres physiques qui sont dans le domaine public sont libres de restreindre l’accès à ces œuvres. Mais lorsqu’accès a été donné à une œuvre, il ne doit pas y avoir de restriction à sa réutilisation, sa modification ou sa reproduction.
- Les contrats et les mesures techniques de protection qui restreignent l’accès et la réutilisation des œuvres du domaine public ne doivent pas être mis en œuvre juridiquement. L’appartenance au domaine public d’une œuvre garantit le droit de la réutiliser, la modifier et la reproduire. Cette garantie s’étend aux prérogatives des usagers résultant des exceptions et limitations, du fair use et du fair dealing, de façon à ce que ces prérogatives ne puissent être limitées par des moyens contractuels ou techniques.
Les principes suivants sont centraux pour les biens communs volontaires et les prérogatives des utilisateurs décrites plus haut:
- Le renoncement volontaire au droit d’auteur et le partage volontaire des œuvres protégées constituent des exercices légitimes des droits d’auteur exclusifs.De nombreux auteurs titulaires des droits d’auteur sur leurs œuvres ne souhaitent pas exercer ces droits en totalité ou souhaitent y renoncer totalement. Ces actions, dans la mesure où elles sont volontaires, constituent un exercice légitime des droits d’auteur exclusif et ne doivent pas être empêchées ou rendues difficiles par la loi, des dispositifs statutaires ou d’autres mécanismes, y compris le droit moral.
- Les exceptions et limitations au droit d’auteur, le fair use et le fair dealing, doivent être activement protégés pour assurer l’équilibre effectif entre le droit d’auteur et l’intérêt public. Ces mécanismes créent des prérogatives des utilisateurs constitutives d’un espace d’adaptation. Compte tenu du rythme rapide de changement technogique et social, il est important que ces mécanismes restent capables de garantir le fonctionnement d’institutions sociales essentielles et la participation culturelle des handicapés et autres utilisateurs à besoins spécifiques. En conséquence, les exceptions et limitations au droit d’auteur, le fair use et le fair dealing doivent être interprétés comme étant par nature évolutifs et adaptées constamment pour prendre en compte l’intérêt public.
En complément à ces principes généraux, certaines questions liées au domaine public doivent être traitées immédiatement. Les recommandations qui suivent visent à protéger le domaine public et à garantir qu’il continue à fonctionner de façon adéquate. Ces recommandations sont applicables à l’ensemble des champs affectés par le droit d’auteur, mais elles sont particulièrement importantes pour l’éducation, le patrimoine et la recherche scientifique.
Recommandations générales
- La durée de protection par le droit d’auteur doit être réduite. La durée excessive du droit d’auteur, combinée à l’absence de formalités4 réduit fortement l’accessibilité de notre savoir et notre culture partagés. De plus, cette durée excessive accroît le nombre des œuvres orphelines, œuvres qui ne sont ni sous le contrôle de leurs auteurs ni dans le domaine public, et ne peuvent être utilisées. Donc, la durée de protection par le droit d’auteur des nouvelles œuvres doit être réduite à un niveau plus raisonnable.
- Tout changement de l’étendue de la protection par le droit d’auteur (y compris toute définition de nouveaux objets protégeables ou toute expansion des droits exclusifs) doit prendre en compte ses effets sur le domaine public. Un changement de la durée de protection du droit d’auteur ne doit pas s’appliquer rétroactivement aux œuvres déjà protégées. Le droit d’auteur est une exception de durée limitée au statut de domaine public de notre culture et notre savoir partagés. Au 20ème siècle, l’étendue du droit d’auteur a été significativement étendue, pour satisfaire les intérêts d’un petit groupe de détenteurs de droits et au détriment du public dans son ensemble. De ce fait, la plus grande part de notre culture et notre savoir partagés s’est retrouvée soumise à des restrictions liées au droit d’auteur ou techniques. Nous devons faire en sorte que cette situation n’empire pas (au minimum) et s’améliore significativement dans le futur.
- Quand des œuvres tombent dans le domaine public structurel dans leur pays d’origine, ces œuvres doivent être considérées comme appartenant au domaine public structurel dans tous les autres pays du Monde. Quand dans un pays, une entité n’est pas soumise au droit d’auteur parce qu’elle tombe sous le coup d’une exclusion spécifique, soit parce qu’elle ne satisfait pas l’exigence d’originalité, soit parce que le terme de protection a expiré, il ne doit pas être possible pour qui que ce soit (l’auteur compris) d’invoquer le droit d’auteur dans un autre pays pour retirer cette œuvre du domaine public structurel.
- Toute tentative infondée ou trompeuse de s’approprier des oeuvres du domaine public doit être punie légalement. De façon à préserver l’intégrité du domaine public et protéger ses usagers de prétentions infondées ou trompeuses, les tentatives d’appropriation exclusive des œuvres du domaine public doivent être déclarées illégales.
- Aucun autre droit de propriété intellectuelle ne doit être utilisé pour reconstituer une exclusivité sur des oeuvres du domaine public. Le domaine public est un élément nécessaire à l’équilibre interne du système du droit d’auteur. Cet équilibre ne doit pas être distordu par des efforts pour recréer ou pour obtenir un contrôle exclusif par des dispositifs juridiques extérieurs au droit d’auteur.
- Un mécanisme pratique et efficace doit exister pour rendre accessibles et réutilisables par la société les œuvres orphelines et les œuvres publiées qui ne sont plus disponibles commercialement (par exemple les œuvres épuisées). L’extension de l’étendue et de la durée du droit d’auteur et l’interdiction des formalités pour les œuvres étrangères ont créé un immense ensemble d’ œuvres orphelines qui ne sont ni sous le contrôle de leurs auteurs ni dans le domaine public. Etant donné que ces œuvres, dans le cadre juridique actuel, ne bénéficient ni à leurs auteurs ni à la société, elles doivent être rendues disponibles pour une réutilisation productive par la société dans son ensemble.
- Les institutions patrimoniales doivent assumer un rôle spécifique dans l’identification efficace et la préservation des œuvres du domaine public. Les institutions culturelles patrimoniales sans but lucratif se sont vues confier depuis des siècles la préservation de notre savoir et de notre culture partagés. Dans le cadre de ce rôle, elles doivent garantir que les œuvres du domaine public sont accessibles à toute la société en les étiquetant, en les préservant et en les rendant librement accessibles.
- Il ne doit y avoir aucun obstacle juridique au partage volontaire ou au placement volontaire dans le domaine public d’œuvres.Ces actes sont des exercices légitimes des droits exclusifs conférés par le droit d’auteur et sont tout deux critiques pour garantir l’accès à des biens culturels et des connaissances essentielles et pour respecter les choix des auteurs.
- Les usages personnels non-commerciaux d’œuvres protégées doivent être en général possible, et des mécanismes de rémunération alternative pour l’auteur doivent être explorés. Tout comme la possibilité d’effectuer des usages non-commerciaux des œuvres est essentielle au développement personnel des individus, il est essentiel que la situation de l’auteur soit prise en compte lors de la mise en place de nouvelles exceptions ou limitations au droit d’auteur ou lors de la révision des anciennes.
“Le livre, comme livre, appartient à l’auteur, mais comme pensée, il appartient—le mot n’est pas trop vaste—au genre humain. Toutes les intelligences y ont droit. Si l’un des deux droits, le droit de l’écrivain et le droit de l’esprit humain, devait être sacrifié, ce serait, certes, le droit de l’écrivain, car l’intérêt public est notre préoccupation unique, et tous, je le déclare, doivent passer avant nous.”
Victor Hugo, Discours d’ouverture du Congrès littéraire international de 1878, 1878
Το Κοινό Κτήμα, όπως το αντιλαμβανόμαστε, είναι ο πλούτος των δεδομένων που είναι απαλλαγμένος από τα εμπόδια πρόσβασης ή επαναχρησιμοποίησης, τα οποία συνήθως συνδέονται με την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, είτε επειδή είναι ελεύθερος από οποιαδήποτε προστασία πνευματικών δικαιωμάτων, είτε επειδή οι κάτοχοι των δικαιωμάτων αποφάσισαν να καταργήσουν αυτά τα εμπόδια. Είναι η βάση της αυτοκατανόησης μας, όπως εκφράζεται από την κοινή μας γνώση και πολιτισμό. Είναι η πρώτη ύλη από την οποία προέρχεται νέα γνώση και δημιουργούνται νέα πολιτιστικά έργα. Το να έχουμε ένα υγιές και ακμάζον Κοινό Κτήμα είναι απαραίτητο για την κοινωνική και οικονομική ευημερία των κοινωνιών μας. Το Κοινό Κτήμα διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στους τομείς της εκπαίδευσης, της επιστήμης, της πολιτιστικής κληρονομιάς και των δεδομένων του δημόσιου τομέα. Ένα υγιές και ακμάζον Κοινό Κτήμα είναι μια από τις προϋποθέσεις για να διασφαλιστεί ότι ο καθένας σε όλο τον κόσμο μπορεί να απολαμβάνει τις αρχές του Άρθρου 27 (1) της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (“Όλοι έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν ελεύθερα στην πολιτιστική ζωή της κοινότητας, να απολαμβάνουν τις τέχνες και να μοιράζονται την επιστημονική πρόοδο και τα οφέλη της.”)
“Our markets, our democracy, our science, our traditions of free speech, and our art all depend more heavily on a Public Domain of freely available material than they do on the informational material that is covered by property rights. The Public Domain is not some gummy residue left behind when all the good stuff has been covered by property law. The Public Domain is the place we quarry the building blocks of our culture. It is, in fact, the majority of our culture.”
James Boyle, The Public Domain, p.40f, 2008
Η ψηφιακή δικτυακή κοινωνία της πληροφορίας ανέδειξε το ζήτημα του Κοινού Κτήματος στο προσκήνιο των συζητήσεων σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Προκειμένου να διατηρηθεί και να ενισχυθεί το Κοινό Κτήμα, χρειαζόμαστε μια ισχυρή και επίκαιρη κατανόηση της φύσης και του ρόλου αυτού του βασικού πόρου. Αυτό το Μανιφέστο του Κοινού Κτήματος ορίζει το Κοινό Κτήμα και περιγράφει τις απαραίτητες αρχές και κατευθυντήριες γραμμές για ένα υγιές Κοινό Κτήμα στις αρχές του 21ου αιώνα. Το Κοινό Κτήμα εδώ νοείται σε συνάρτηση με τη νομοθεσία περί δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, σε διάσταση με άλλα δικαιώματα νοητικής ιδιοκτησίας (όπως διπλώματα ευρεσιτεχνίας και εμπορικά σήματα) και, όπου το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας πρέπει να γίνεται αντιληπτό με την ευρύτερη του έννοια, να περιλαμβάνει τα οικονομικά και ηθικά δικαιώματα βάσει των πνευματικών και συναφών δικαιωμάτων (συμπεριλαμβανομένων των συγγενικών δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων βάσεων δεδομένων). Εφεξής στο κείμενο τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας χρησιμοποιούνται ως όρος για όλα τα δικαιώματα. Επιπλέον, ο όρος «έργα» περιλαμβάνει όλα τα αντικείμενα που υπόκεινται στις διατάξεις προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, συμπεριλαμβάνοντας τις βάσεις δεδομένων, τις παραστάσεις και τις καταγραφές (ηχογραφήσεις/βιντεοσκοπήσεις). Ομοίως, ο όρος «συγγραφείς» περιλαμβάνει φωτογράφους, παραγωγούς, ραδιοτηλεοπτικούς παραγωγούς, ζωγράφους και καλλιτέχνες.
Το Κοινό Κτήμα στον 21ο αιώνα
Το Κοινό Κτήμα, όπως επιδιώκει αυτό το Μανιφέστο, ορίζεται ως πολιτιστικό υλικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς περιορισμούς, χωρίς προστασία πνευματικών δικαιωμάτων. Εκτός από τα έργα που εντάσσονται τυπικά στο Κοινό Κτήμα, υπάρχουν επίσης πολλά πολύτιμα έργα, τα οποία άτομα έχουν εθελοντικά διαμοιραστεί με γενναιόδωρους όρους, δημιουργώντας ιδιωτικά κατασκευασμένα Κοινά που λειτουργούν με πολλούς τρόπους, παρόμοιους με του Κοινού Κτήματος. Επιπλέον, τα άτομα μπορούν επίσης να κάνουν χρήση πολλών προστατευόμενων έργων χάρη σε εξαιρέσεις και περιορισμούς των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, στη δίκαιη χρήση και στη δίκαιη συναλλαγή. Όλες αυτές οι πηγές που επιτρέπουν την αυξημένη πρόσβαση στον πολιτισμό και την κληρονομιά μας είναι σημαντικές και όλες πρέπει να διατηρηθούν ενεργά προκειμένου η κοινωνία να αποκομίσει το μέγιστο όφελος από την κοινή γνώση και τον πολιτισμό μας.
Το Κοινό Κτήμα
Το διαρθρωτικό Κοινό Κτήμα βρίσκεται στον πυρήνα της έννοιας του Κοινού Κτήματος και αποτελείται από την κοινή γνώση, τον πολιτισμό και τους πόρους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς περιορισμούς πνευματικών δικαιωμάτων βάσει του ισχύοντος νόμου. Συγκεκριμένα, το διαρθρωτικό Κοινό Κτήμα αποτελείται από δύο διαφορετικές κατηγορίες υλικού:
- Έργα δημιουργίας όπου η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων έχει λήξει. Το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ένα προσωρινό δικαίωμα που παρέχεται στους δημιουργούς. Μόλι ολοκληρωθεί αυτή η προσωρινή προστασία, παύουν να υπάρχουν όλοι οι νομικοί περιορισμοί, υποκείμενοι σε ορισμένες χώρες στα διαχρονικά ηθικά δικαιώματα του συγγραφέα.
- Τα ουσιώδη κοινά των δεδομένων που δεν καλύπτονται από τα πνευματικά δικαιώματα. Έργα που δεν προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, επειδή αποτυγχάνουν στον έλεγχο πρωτοτυπίας ή αποκλείονται από την προστασία (όπως δεδομένα, γεγονότα, ιδέες, διαδικασίες, διεργασίες, συστήματα, μέθοδοι λειτουργίας, έννοιες, αρχές ή ανακαλύψεις, ανεξάρτητα από τη μορφή με την οποία περιγράφονται, εξηγούνται, απεικονίζονται ή ενσωματώνονται σε ένα έργο, καθώς και οι νόμοι και οι δικαστικές και διοικητικές αποφάσεις). Αυτά τα ουσιώδη κοινά είναι πολύ σημαντικά για τη λειτουργία των κοινωνιών μας για να επιβαρύνονται με νομικούς περιορισμούς οποιασδήποτε φύσης, έστω και για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Το διαρθρωτικό Κοινό Κτήμα είναι ένα ιστορικά αυξανόμενο αντίβαρο στα δικαιώματα των δημιουργών που προστατεύονται από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και είναι απαραίτητο για την πολιτιστική μνήμη και τη γνωσιακή βάση των κοινωνιών μας. Στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και τα δύο στοιχεία που εντοπίστηκαν εδώ έχουν πιεστεί από την παράταση της διάρκειας προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και την εισαγωγή περισσότερων παρόμοιων καθεστώτων νομικής προστασίας.
Τα εθελοντικά κοινά και τα προνόμια των χρηστών
Εκτός από αυτόν τον διαρθρωτικό πυρήνα του Κοινού Κτήματος, υπάρχουν και άλλες σημαντικές πηγές που επιτρέπουν στα άτομα να αλληλεπιδρούν ελεύθερα με έργα προστατευόμενα από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Αυτές αντιπροσωπεύουν την “ανάσα” του σημερινού μας πολιτισμού και γνώσης, διασφαλίζοντας ότι η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας δεν παρεμβαίνει στις συγκεκριμένες απαιτήσεις της κοινωνίας και στις εθελοντικές επιλογές των δημιουργών. Ενώ οι πηγές αυτές αυξάνουν την πρόσβαση σε προστατευμένα έργα, ορισμένες από αυτές εξαρτούν την πρόσβαση αυτή από ορισμένες μορφές χρήσης ή περιορίζουν την πρόσβαση σε ορισμένες κατηγορίες χρηστών:
- Έργα που διαμοιράζονται οικειοθελώς από τους κατόχους των δικαιωμάτων τους. Οι δημιουργοί μπορούν να καταργήσουν τους περιορισμούς χρήσης από τα έργα τους είτε αδειοδοτώντας τα ελεύθερα, είτε χρησιμοποιώντας άλλα νομικά εργαλεία που επιτρέπουν σε τρίτους να χρησιμοποιούν τα έργα τους χωρίς περιορισμούς, είτε αφιερώνοντάς τα στο Κοινό Κτήμα. Για τους ορισμούς της ελεύθερης αδειοδότησης δείτε τον ορισμό του ελεύθερου λογισμικού http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html, τον ορισμό των ελεύθερων έργων πολιτισμού http://freedomdefined.org/Definition και τον ορισμό της ανοικτής γνώσης http://opendefinition.org/1.0/ για αναφορά.
- Τα προνόμια των χρηστών που δημιουργούνται από εξαιρέσεις και περιορισμούς όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, τη δίκαιη χρήση και τη δίκαιη συναλλαγή. Αυτά τα προνόμια αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του Κοινού Κτήματος. Διασφαλίζουν ότι υπάρχει επαρκής πρόσβαση στον κοινό πολιτισμό και γνώση, επιτρέποντας τη λειτουργία βασικών κοινωνικών θεσμών και επιτρέποντας την κοινωνική συμμετοχή ατόμων με ειδικές ανάγκες.
Συνδυαστικά, το Κοινό Κτήμα, ο εθελοντικός διαμοιρασμός έργων και οι εξαιρέσεις και περιορισμοί των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, η δίκαιη χρήση και η δίκαιη συναλλαγή, επιτυγχάνουν να διασφαλίσουν πως όλοι έχουν πρόσβαση στον κοινό μας πολιτισμό και γνώση, προκειμένου να διευκολύνουν την καινοτομία και την πολιτιστική συμμετοχή προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας. Επομένως, είναι σημαντικό να διατηρηθεί με ενεργητικό τρόπο το Κοινό Κτήμα και στις δύο ενσαρκώσεις του, ώστε να μπορέσει να συνεχίσει να εκπληρώνει τον καίριο αυτόν ρόλο σε αυτή την περίοδο ταχείας τεχνολογικής και κοινωνικής αλλαγής.
Γενικές αρχές
Σε μια περίοδο ταχείας τεχνολογικής και κοινωνικής αλλαγής, το Κοινό Κτήμα εκπληρώνει έναν ουσιαστικό ρόλο στην πολιτιστική συμμετοχή και την ψηφιακή καινοτομία και συνεπώς θα πρέπει να διατηρηθεί με ενεργητικό τρόπο. Η ενεργός διατήρηση του Κοινού Κτήματος θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη ορισμένες γενικές αρχές. Οι ακόλουθες αρχές είναι απαραίτητες για να διατηρηθεί μια ουσιαστική κατανόηση του Κοινού Κτήματος και να διασφαλιστεί ότι θα συνεχίσει να λειτουργεί στο τεχνολογικό περιβάλλον της δικτυακής κοινωνίας της πληροφορίας. Όσον αφορά το διαρθρωτικό Κοινό Κτήμα, έχουν ως εξής:
- Το Κοινό Κτήμα είναι ο κανόνας, η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας είναι η εξαίρεση. Δεδομένου ότι η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας χορηγείται μόνο σε σχέση με τις αρχικές μορφές έκφρασης, η συντριπτική πλειοψηφία των δεδομένων, πληροφοριών και ιδεών που παράγονται παγκοσμίως ανά πάσα στιγμή ανήκει στο Κοινό Κτήμα. Εκτός από τις πληροφορίες που δεν είναι επιλέξιμες για προστασία, το Κοινό Κτήμα διευρύνεται κάθε χρόνο από έργα των οποίων η διάρκεια προστασίας λήγει. Η συνδυασμένη εφαρμογή των απαιτήσεων προστασίας και η περιορισμένη διάρκεια της προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων συμβάλλουν στον πλούτο του Κοινού Κτήματος, προκειμένου να διασφαλιστεί η πρόσβαση στον κοινό πολιτισμό και γνώση.
- Η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων θα πρέπει να διαρκεί αποκλειστικά για όσο διάστημα είναι απαραίτητο για να επιτευχθεί ένας λογικός συμβιβασμός μεταξύ της προστασίας και της ανταμοιβής του συγγραφέα για τη διανοητική εργασία του και της προστασίας του δημόσιου συμφέροντος για τη διάδοση του πολιτισμού και της γνώσης. Από οποιαδήποτε πλευρά είτε του συγγραφέα, είτε του ευρέως κοινού, δεν υφίστανται έγκυρα επιχειρήματα (ιστορικά, οικονομικά, κοινωνικά ή άλλης κατηγορίας) για την υποστήριξη μιας υπερβολικά μακράς διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας. Ενώ ο συγγραφέας πρέπει να είναι σε θέση να αποκομίζει τους καρπούς της διανοητικής εργασίας του, το ευρύ κοινό δεν πρέπει να στερείται για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα τα πλεονεκτήματα της ελεύθερης χρήσης αυτών των έργων.
- Ό,τι ανήκει στο Κοινό Κτήμα πρέπει να παραμένει στο Κοινό Κτήμα. Ο αποκλειστικός έλεγχος των έργων του Κοινού Κτήματος δεν πρέπει να επανεδραιώνεται μέσω απαιτήσεων αποκλειστικών δικαιωμάτων σε τεχνικές αναπαραγωγές των έργων ή μέσω τεχνικών μέτρων προστασίας για τον περιορισμό της πρόσβασης σε τεχνικές αναπαραγωγές τέτοιων έργων.
- Ο νόμιμος χρήστης ενός ψηφιακού αντιγράφου ενός έργου του Κοινού Κτήματος θα πρέπει να είναι ελεύθερος να (επανα-)χρησιμοποιεί, να αντιγράφει και να τροποποιεί το έργο αυτό. Το καθεστώς Κοινού Κτήματος ενός έργου δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να είναι προσβάσιμο στο κοινό. Οι ιδιοκτήτες φυσικών έργων που ανήκουν στο Κοινό Κτήμα είναι ελεύθεροι να περιορίζουν την πρόσβαση σε αυτά. Ωστόσο, μόλις έχει δοθεί πρόσβαση σε ένα έργο, τότε δεν πρέπει να υπάρχουν νομικοί περιορισμοί στην επαναχρησιμοποίηση, τροποποίηση ή αναπαραγωγή του.
- Δεν πρέπει να εφαρμόζονται συμβάσεις ή τεχνικά μέτρα προστασίας που περιορίζουν την πρόσβαση και την επαναχρησιμοποίηση έργων του Κοινού Κτήματος. Η κατάσταση Κοινού Κτήματος ενός έργου εγγυάται το δικαίωμα επαναχρησιμοποίησης, τροποποίησης και αναπαραγωγής. Αυτή περιλαμβάνει επίσης τα προνόμια των χρηστών που προκύπτουν από εξαιρέσεις και περιορισμούς, δίκαιη χρήση και δίκαιη συναλλαγή, διασφαλίζοντας ότι αυτά δεν μπορούν να περιοριστούν με συμβάσεις ή τεχνολογικά μέσα.
Επιπρόσθετα, οι ακόλουθες αρχές βρίσκονται στον πυρήνα των εθελοντικών προνομίων του Κοινού και των Χρηστών που περιγράφονται παραπάνω:
- Η εθελοντική παραίτηση από τα πνευματικά δικαιώματα και ο διαμοιρασμός προστατευόμενων έργων αποτελούν νόμιμες ασκήσεις αποκλειστικότητας της πνευματικής ιδιοκτησίας. Πολλοί δημιουργοί, οι οποίοι κατέχουν δικαίωμα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας των έργων τους, δεν επιθυμούν να ασκήσουν πλήρως τα δικαιώματα αυτά ή επιθυμούν να παραιτηθούν εντελώς από αυτά. Οι ενέργειες αυτές, υπό τον όρο ότι είναι εθελοντικές, αποτελούν θεμιτή άσκηση αποκλειστικότητας πνευματικών δικαιωμάτων και δεν θα πρέπει να παρεμποδίζονται από το νόμο, από διατάξεις ή από άλλους μηχανισμούς, συμπεριλαμβανομένων των ηθικών δικαιωμάτων.
- Εξαιρέσεις και περιορισμοί των πνευματικών δικαιωμάτων, της δίκαιης χρήσης και της δίκαιης συναλλαγής θα πρέπει να διατηρηθούν με ενεργό τρόπο, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της θεμελιώδους ισορροπίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και του δημοσίου συμφέροντος. Οι μηχανισμοί αυτοί δημιουργούν προνόμια χρηστών που συνιστούν τον χώρο αναπνοής μέσα στο τρέχον σύστημα πνευματικών δικαιωμάτων. Δεδομένου του ταχύτατου ρυθμού αλλαγής τόσο στην τεχνολογία, όσο και στην κοινωνία, είναι σημαντικό να παραμείνουν σε θέση να εξασφαλίσουν τη λειτουργία των βασικών κοινωνικών θεσμών και την κοινωνική συμμετοχή ατόμων με ειδικές ανάγκες. Συνεπώς, οι εξαιρέσεις και περιορισμοί των πνευματικών δικαιωμάτων, η δίκαιη χρήση και η δίκαιη συναλλαγή πρέπει να ερμηνευθούν ως φύσει εξελισσόμενα και να προσαρμόζονται διαρκώς ώστε να εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον.
Εκτός από αυτές τις γενικές αρχές, ορισμένα ζητήματα που σχετίζονται με το Κοινό Κτήμα πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα. Οι ακόλουθες συστάσεις αποσκοπούν στην προστασία του Κοινού Κτήματος και στην εξασφάλιση της συνεχούς λειτουργίας του με ουσιαστικό τρόπο. Παρόλο που οι συστάσεις αυτές εφαρμόζονται σε όλο το φάσμα των πνευματικών δικαιωμάτων, έχουν ιδιαίτερη σημασία για την εκπαίδευση, την πολιτιστική κληρονομιά και την επιστημονική έρευνα.
Γενικές συστάσεις
- Η περίοδος προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων πρέπει να μειωθεί. Η υπέρμετρη διάρκεια προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων σε συνδυασμό με την απουσία διατυπώσεων είναι εξαιρετικά επιζήμια για την πρόσβαση στην κοινή γνώση και πολιτισμό μας. Επιπλέον, αυξάνει την εμφάνιση ορφανών έργων, έργων που δεν ελέγχονται ούτε από τους συγγραφείς τους, ούτε από μέρος του Κοινού Κτήματος και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Έτσι, για τα νέα έργα η διάρκεια της προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων πρέπει να μειωθεί σε πιο εύλογο χρονικό διάστημα.
- Κάθε αλλαγή στο πεδίο εφαρμογής της πνευματικής ιδιοκτησίας (συμπεριλαμβανομένου κάθε νέου ορισμού προστατευόμενου αντικειμένου ή επέκτασης αποκλειστικών δικαιωμάτων) πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις επιπτώσεις στο Κοινό Κτήμα. Οποιαδήποτε αλλαγή του πεδίου προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται αναδρομικά σε έργα που ήδη υπόκεινται σε προστασία. Το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας είναι μια εξαίρεση περιορισμένης χρονικής διάρκειας όσον αφορά την κατάσταση του Κοινού κτήματος σχετικά με τον κοινό πολιτισμό και γνώση. Στον 20ο αιώνα το πεδίο εφαρμογής της έχει επεκταθεί σημαντικά, προκειμένου να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα μιας μικρής κατηγορίας κατόχων δικαιωμάτων σε βάρος του κοινού. Ως αποτέλεσμα, το μεγαλύτερο μέρος του κοινού μας πολιτισμού και γνώσης είναι κλειδωμένο πίσω από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τεχνικούς περιορισμούς. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι αυτή η κατάσταση δεν θα επιδεινωθεί στο ελάχιστο και θα βελτιωθεί θετικά στο μέλλον.
- Όταν το υλικό θεωρείται ότι εμπίπτει στο διαρθρωτικό Κοινό Κτήμα στη χώρα προέλευσής του, το υλικό θα πρέπει να αναγνωρίζεται ως μέρος του διαρθρωτικού Κοινού Κτήματος σε όλες τις άλλες χώρες του κόσμου. Όταν ένα υλικό σε μια χώρα δεν πληροί τις προϋποθέσεις για προστασία πνευματικών δικαιωμάτων, επειδή εμπίπτει σε συγκεκριμένη εξαίρεση πνευματικών δικαιωμάτων, είτε επειδή δεν πληροί το κριτήριο της πρωτοτυπίας, είτε επειδή η διάρκεια της προστασίας του έχει λήξει, δεν πρέπει να είναι δυνατόν για κανέναν (συμπεριλαμβανομένου του δημιουργού) να επικαλείται την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για το ίδιο υλικό σε άλλη χώρα, ώστε να αποσύρει αυτό το υλικό από το διαρθρωτικό Κοινό Κτήμα.
- Οποιαδήποτε ψευδή ή παραπλανητική προσπάθεια ιδιοποίησης υλικού του Κοινού Κτήματος πρέπει να τιμωρείται νομικά. Προκειμένου να διατηρηθεί η ακεραιότητα του Κοινού Κτήματος και να προστατευτούν οι χρήστες του υλικού Κοινού Κτήματος από ανακριβείς και δόλιες αναπαραστάσεις, όλες οι ψευδείς ή παραπλανητικές προσπάθειες για διεκδίκηση αποκλειστικότητας σε υλικό Κοινού Κτήματος πρέπει να κηρυχθούν παράνομες.
- Κανένα άλλο δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για την ανασύσταση της αποκλειστικότητας επί υλικού Κοινού Κτήματος. Το Κοινό Κτήμα αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της εσωτερικής ισορροπίας του συστήματος πνευματικών δικαιωμάτων. Αυτή η εσωτερική ισορροπία δεν πρέπει να χειραγωγείται με προσπάθειες ανασύστασης ή απόκτησης αποκλειστικού ελέγχου μέσω κανονισμών που δεν αφορούν πνευματικά δικαιώματα.
- Πρέπει να υπάρχει μια πρακτική και αποτελεσματική πορεία για καταστούν διαθέσιμα «ορφανά έργα» και δημοσιευμένα έργα που δεν είναι πλέον εμπορικά διαθέσιμα (όπως εξαντλημένα έργα) για την επαναχρησιμοποίηση τους από την κοινωνία. Η επέκταση του πεδίου εφαρμογής και της διάρκειας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και η απαγόρευση των διατυπώσεων για τα έργα άλλων χωρών έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο σώμα ορφανών έργων που δεν ελέγχονται ούτε από τους δημιουργούς τους, ούτε από το Κοινό Κτήμα.
- Τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς πρέπει να αναλάβουν έναν ειδικό ρόλο στον αποτελεσματικό χαρακτηρισμό και στη διατήρηση έργων Κοινού Κτήματος. Οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοι πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν αναλάβει τη διατήρηση της κοινής μας γνώσης και πολιτισμού εδώ και αιώνες. Στο πλαίσιο αυτού του ρόλου πρέπει να εξασφαλίσουν ότι τα έργα του Κοινού Κτήματος θα είναι διαθέσιμα σε ολόκληρη την κοινωνία, χαρακτηρίζοντάς, διατηρώντας και διαθέτοντάς τα ελεύθερα.
- Δεν θα πρέπει να υπάρχουν νομικά εμπόδια για τον εθελοντικό διαμοιρασμό των έργων ή την αφιέρωση έργων στο Κοινό Κτήμα. Είναι αμφότερες νόμιμες χρήσεις αποκλειστικών δικαιωμάτων που παρέχονται από το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας και αμφότερες είναι κρίσιμες για την εξασφάλιση της πρόσβασης σε βασικά πολιτιστικά αγαθά και γνώσεις, σεβόμενες τις επιθυμίες των δημιουργών.
Η προσωπική μη εμπορική χρήση προστατευόμενων έργων θα πρέπει γενικά να είναι δυνατή, για την οποία πρέπει θα να διερευνηθούν εναλλακτικοί τρόποι αμοιβής για τους δημιουργούς. Ενώ είναι απαραίτητο για την προσωπική ανάπτυξη κάθε ατόμου να είναι σε θέση να κάνει προσωπική, μη-εμπορική χρήση των έργων, είναι εξίσου απαραίτητο να λαμβάνεται υπόψη η θέση του δημιουργού κατά τη θέσπιση νέων περιορισμών και εξαιρέσεων για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ή την αναθεώρηση παλαιών.
“Il libro, in quanto libro, appartiene all’autore, ma in quanto pensiero appartiene – senza voler esagerare – al genere umano. Tutti gli intelletti ne hanno diritto. Se uno dei due diritti, quello dello scrittore e quello dello spirito umano, dovesse essere sacrificato, sarebbe certo quello dello scrittore, dal momento che la nostra unica preoccupazione è l’interesse pubblico e tutti, lo dichiaro, vengono prima di noi”
Victor Hugo, Discorso d’apertura al Congresso letterario internazionale del 1878, 1878
Il pubblico dominio, nella sua accezione più ampia, è la preziosa risorsa di informazioni che è libera da quelle barriere all’accesso o al riuso generalmente associate alla tutela del copyright, sia in quanto libera da ogni tutela sul diritto d’autore oppure perchè i detentori dei diritti hanno volontariamente deciso di rimuovere tali barriere. Il pubblico dominio è il fondamento del nostro riconoscimento come espressione del bagaglio comune di conoscenze e cultura. È la materia grezza dalla quale viene ricavata la nuova conoscenza e si creano nuove opere culturali. Il pubblico dominio funge da meccanismo protettivo onde assicurrea che questo materiale grezzo sia disponibile al costo di riproduzione – vicino allo zero – e che tutti i membri della società possano costruirvi sopra. Mantenere un pubblico dominio sano e florido è essenziale per il benessere sociale ed economico delle nostre società. Il pubblico dominio riveste un ruolo fondamentale nel campo dell’istruzione, delle scienze, del patrimonio culturale e per i dati del settore pubblico. Un pubblico dominio sano e florido rappresenta uno dei prerequisiti per assicurarsi che ogni persona al mondo possa trarre giovamento dai princìpi dell’Articolo 27 (1) della Dichiarazione Universale dei Diritti Umani («Ogni individuo ha diritto di prender parte liberamente alla vita culturale della comunità, di godere dell’arte e di partecipare al progresso scientifico e ai suoi benefici»).
“I nostri mercati, la nostra democrazia, la nostra scienza, le tradizioni della libertà di parola, e l’arte, tutto dipende in maniera cruciale da un pubblico dominio di materiale liberamente accessibile molto più di quanto non lo sia dal materiale informativo coperto da diritti di proprietà. Il pubblico dominio non è quanto rimane dopo che tutte le cose migliori siano state coperte dalle norme sulla proprietà. Il pubblico dominio è l’ambito da cui estraiamo i mattoni con cui costruire la nostra cultura. Rappresenta, di fatto, la maggior parte della nostra cultura.”
James Boyle, The Public Domain, p.40f, 2008
La società dell’informazione digitalizzata in rete ha portato la questione del pubblico dominio al centro del dibattito sul copyright. Al fine di preservare e rafforzare il pubblico dominio abbiamo bisogno di definire una comprensione solida e aggiornata della natura e del ruolo di questa risorsa essenziale.
Questo Manifesto del Pubblico Dominio definisce il pubblico dominio e illustra i principi necessari e le linee guida per avere un sano Pubblico Dominio all’inizio del XXI secolo. Il pubblico dominio viene qui considerato in relazione alla normativa sul copyright, escludendo altri tipi di diritti sulla proprietà intellettuale (come i brevetti e i marchi) e intendendo la normativa sul copyright nel suo senso più ampio fino a includere i diritti economici e morali sottoposti al diritto d’autore e simili (inclusi i diritti annessi e i diritti sulle banche dati). Nella parte restante di questo documento, quindi, il copyright (o diritto d’autore) viene usato come un termine generico per indicare tutti questi diritti. Inoltre, il termine ‘opere’ (o lavori) comprende tutti i lavori protetti dal copyright così definito, includendo quindi database, spettacoli e registrazioni. Allo stesso modo, il termine ‘autori’ include fotografi, produttori, distributori, pittori e attori.
Il Pubblico Dominio nel XXI secolo
Il pubblico dominio auspicato in questo Manifesto è definito come quel materiale culturale che può essere usato senza restrizioni, esente dalla tutela del copyright. In aggiunta alle opere che fanno formalmente parte del pubblico dominio, ce ne sono molti validi lavori volontariamente condivisi dagli autori a condizioni generose creando così un “commons” (bene comune) di origine privata che opera per molti versi come fosse un pubblico dominio. Gli individui possono inoltre utilizzare molte opere protette grazie a eccezioni e limitazioni del copyright, quali il “fair use” (uso consentito) e il “fair dealing” (corretto trattamento). Tutte queste fonti, che permettono un migliore accesso alla cultura e al patrimonio collettivi, sono importanti e devono essere attivamente sostenute affinchè la società possa godere il massimo beneficio dalla condivisione della conoscenza e della cultura.
Il Pubblico Dominio
Il pubblico dominio strutturale occupa il cuore della nozione di pubblico dominio e comprende la conoscenza, la cultura e le risorse condivise, che possono essere usate senza le restrizione del copyright come definito dalle attuali normative. In particolare, il pubblico dominio strutturale si compone di due ambiti diversi di materiali:
- Opere d’autore per le quali sono scaduti i termini della tutela del copyright. Il copyright è un diritto temporaneo garantito agli autori. Una volta raggiunta la scadenza di tale protezione temporanea, tutte le restrizioni legali cessano di esistere, pur se in alcuni Paesi soggette ai diritti morali perpetui dell’autore.
- Il bene comune ed essenziale dell’informazioni che non è coperto da copyright. Le opere non tutelate dal diritto d’autore, perchè non hanno passato il test sull’originalità o perché escluse da tale tutela (come dati, fatti, idee, processi, sistemi, metodi, concetti, principi o scoperte, a prescidere dalla forma in cui vengano descritti, spiegati, illustrati o incorporati in altra opera, così come normative o decisioni giuridiche e amministrative). Questo bene comune essenziale è troppo importante per il funzionamento delle nostre società per essere vincolato da restrizoni legali o di altra natura, seppure per un periodo limitato.
Il pubblico dominio strutturale è storicamente un compromesso sui diritti degli autori tutelati dal copyright ed è essenziale per la memoria culturale e per i fondamenti della conoscenza delle nostre società. Nella seconda metà del XX secolo questi due elementi sono stati minacciati dall’estensione dei termini di tutela del copyright e dall’introduzione di ulteriori regimi di protezione legale simili al diritto d’autore.
Beni comuni volontari e prerogative dell’utente
In aggiunta a questo nocciolo strutturale del pubblico dominio, esistono altre fonti essenziali che permettono agli individui di interagire liberamente con le opere tutelate da copyright. Tali fonti rappresentano la ‘boccata d’aria’ della cultura e della conoscenza, assicurando che la protezione del copyright non interferisca con i requisiti specifici della società e con la scelta volontaria degli autori. Mentre queste fonti aumentano la possibilità d’accesso a opere sotto tutela, alcune di esse condizionano l’accesso a specifiche forme d’uso o categorie di utenti:
- Opere volontariamente condivise dai titolari dei diritti. I creatori possono rimuovere le restrizioni d’uso sulle proprie opere rilasciandole con ‘licenze libere’ oppure ricorrendo ad altri strumenti legali che prevedano l’altrui utilizzo di tali lavori senza limiti, o ancora destinandole direttamente al pubblico dominio. Per le definizioni di licenze libere, si faccia riferimento alla definizione di software libero, e alla definizione di conoscenza aperta.
- Le prerogative degli utenti create da eccezioni e limitazioni al copyright, dal “fair use” e “fair dealing“. Queste prerogative sono parte integrante del pubblico dominio. E assicurano l’esistenza di un sufficiente accesso alla cultura e alla conoscenza condivise, consentendo il funzionamento delle istituzioni sociali essenziali e la partecipazione sociale di individui con necessità particolari.
Considerati nel loro insieme, il pubblico dominio, la condivisione volontaria delle opere e le eccezioni e limitazioni al copyright, il “fair use” e il “fair dealing”, contribuiscono ad assicurare a tutti l’accesso alla conoscenza e alla cultura condivise, al fine di favorire l’innovazione e la partecipazione culturale a beneficio dell’intera società. È quindi importante che il pubblico dominio in ciascuna delle sue incarnazioni venga attivamentesostenuto, in modo da continuare a esercitare pienamente il proprio ruolo in questo periodo di rapido cambiamento tecnologico e sociale.
Principi generali
In periodi di rapido cambiamento tecnologico e sociale il pubblico dominio adempie ad un ruolo sostanziale per la partecipazione culturale e l’innovazione digitale, e di conseguenza va attivamente sostenuto. Per dare sostegno al pubblico dominio occorre tenere presente una serie di principi generali. I seguenti principi sono essenziali per preservare una significativa comprensione del pubblico dominio e per assciuare che il pubblico dominio continui a funzionare nel contesto tecnologico di una società dell’informazione in rete. Per quanto riguarda il pubblico dominio strutturale, questi principi sono i seguenti:
- Il pubblico dominio è la regola, il copyright è l’eccezione. Poichè la tutela del copyright è garamtita solo alle forme di espressione originale, la larga maggioranza di dati, informazioni e idee prodotte nel mondo in ogni istante appartiene al pubblico dominio. Oltre alle informazioni che non hanno diritto alla protezione, all’inizio di ogni anno il pubblico dominio viene ampliato dall’ingresso di opere la cui tutela è scaduta. L’applicazione combinata dei requisiti di tutela e della durata limitata del copyright contribuisce al benessere del pubblico dominio in quanto assicura l’accesso alla conoscenza e alla cultura condivise.
- La tutela del copyright deve durare solo il tempo necessario ad assicurare un ragionevole compromesso tra la protezione e la ricompensa all’autore per il proprio lavoro intellettuale, e la salvaguardia dell’interesse pubblico alla diffusione della cultura e della conoscenza. Nè dalla prospettiva dell’autore nè da quella del pubblico esistono argomenti validi (di qualsivoglia carattere storico, economico, sociale o altro) a sostegno di una durata eccessiva della protezione del copyright. Mentre l’autore dev’essere in grado di raccogliere i frutti del proprio lavoro intellettuale, il pubblico non va privato per un periodo esageratamente lungo dei benefici derivanti dal libero accesso a tali lavori.
- Ciò che è nel pubblico dominio deve rimanere nel pubblico dominio. Il controllo esclusivo sulle opere di pubblico dominio non deve essere ristabilito rivendicando diritti esclusivi sulle riproduzione tecniche delle opere, o usando misure tecniche di tutela per limitare l’accesso alle riproduzione tecniche di tali opere.
- Il legittimo utente di una copia digitale di un’opera nel pubblico dominio deve essere libero di (ri-)usare, copiare e modificare quest’opera. Lo stato di pubblico dominio di un’opera non significa necessariamente che questa vada messa a disposizione del pubblico. I titolari di un lavoro di pubblico dominio solo liberi di restringerne l’accesso. Tuttavia, una volta garantito l’accesso a un’opera, non devono essere imposte ulteriori restrizioni sul ri-uso, la modifica o la riproduzione della stessa.
- Non vanno applicati contratti o misure tecniche di protezione che restringono l’accesso e il ri-utilizzo di opere già nel pubblico dominio. Lo stato di pubblico dominio di un’opera deve garantirne il diritto di ri-uso, modifica e riproduzione. Ciò vale anche per le prerogative dell’utente derivanti da eccezioni e limitazioni, dal “fair use” e “fair dealing”, assicurando che queste opzioni non vengano limitate da mezzi tecnologici o contrattuali.
In aggiunta, i seguenti principi sono alla base dei beni comuni volontari e delle prerogative dell’utente descritti sopra:
- La cessione volontaria del copyright e la condivisione di opere sotto tutela sono legittimi esercizi di esclusiva sul diritto d’autore. Molti autori aventi diritto alla protezione del copyright sulle proprie opere possono decidere di non esercitare del tutto tali diritti o di volerli cedere per intero. Queste azioni, se volontarie, costituiscono un legittimo esercizio di esclusiva sul copyright e non devono essere ostacolate dalla legge, da statuti o altri meccanismi, inclusi i diritti morali sull’opera.
- Le eccezioni e le limitazioni al copyright, il “fair use” e “fair dealing”, devono essere attivamente mantenute un modo da assicurare l’equilibrio fondamentale tra copyright e interesse pubblico. Questi meccanismi creano quelle prerogative per l’utente che costituiscono la necessaria ‘boccata d’aria’ nell’attuale sistema del copyright. Dato l’elevato tasso delle trasformazioni sia nella tecnologia che nella società, è importante che tali meccanismi rimangano in grado di assicurare il funzionamento delle istituzioni sociali essenziali e la partecipazione sociale di individui con bisogni particolari. Quindi le eccezioni e le limitazione al copyright, il “fair use” e “fair dealing”, dovrebbero essere costruite come evolutive per natura e costantamente adattate per tenere conto dell’interesse pubblico.
Oltre a questi principi generali, occorre affrontare subito varie altre questioni rilevanti per il pubblico dominio. Le seguenti raccomandazioni hanno l’obiettivo di tutelare il pubblico dominio e assicurarne il funzionamento in maniera significativa. Sebbene tali raccomandazioni siano applicabili sull’intero spettro del copyright, rivestono particolare rilevanza nell’ambito dell’istruzione, del patrimonio culturale e della ricerca scientifica.
Raccomandazioni generali
- Occorre ridurre la durata dei termini di tutela del copyright. L’eccessiva durata della protezione sul copyright, combinata con l’assenza di formalità legali, è altamente dannosa per l’accessibilità della nostra conoscenza e cultura. Inoltre, ciò incrementa la presenza di ‘opere orfane’, ovvero quei lavori che per vari motivi non rientrano più né sotto il controllo degli autori né fanno parte del pubblico dominio, e in entrambi i casi non possono essere usate. Quindi per le nuove opere la durata della tutela del diritto d’autore va ridotta a termini più ragionevoli.
- Qualsiasi modifica sulla portata della tutela del copyright (ivi comprese qualsiasi nuova definizione della materia tutelabile o l’espansione di diritti esclusivi) deve tener conto degli effetti sul pubblico dominio. Qualsiasi cambiamento nella portata della protezione del copyright non va applicato retroattivamente a lavori già oggetto di tutela. Il copyright è un’eccezione limitata nel tempo dello stato di pubblico dominio della cultura e conoscenza condivisa. Nel XX secolo la portata del diritto d’autore è stata estesa in maniera significativa per privilegiare gli interessi di un gruppo ristretto di titolari di diritti alle spese del pubblico generale. Come risultato, gran parte della nostra cultura e conoscenza rimane bloccata a causa di restrizioni imposte dal copyright e da questioni tecniche. Dobbiamo assicurarci quantomeno che tale situazione non veda peggiorando e che anzi in futuro venga invece migliorata.
- Qualora un’opera debba rientrare pubblico dominio strutturale del proprio Paese d’origine, va riconosciuta come parte del pubblico dominio strutturale in tutti gli altri Paesi del mondo. Qualora nel proprio Paese un’opera non debba godere della tutela del copyright, in base a una specifica clausola di esclusione dallo stesso, ovvero in quanto non soddisfi i criteri di originalità o nel caso di scadenza della durata alla tutela, non dev’essere possibile per nessuno (compreso l’autore) invocare la protezione del copyright dello stesso materiale in un altro Paese in modo da sottrarlo al pubblico dominio strutturale.
- Ogni tentativo falso o ingannevole di appropriarsi di opere in pubblico dominio va punito a norma di legge. Al fine di preservare l’integrità del pubblico dominio e di tutelare gli utilizzatori di opere di pubblico dominio da rappresentazioni inaccurate e menzognere, ogni tentativo falso o ingannevole di avanzare pretese di esclusività su materiale di pubblico dominio dev’essere dichiarato illegittimo.
- Non è consentito ricorrere ad alcun ulteriore diritto di proprietà intellettuale per ricostituire l’esclusività su opere di pubblico dominio. Il pubblico dominio è parte integrante dell’equilibrio interno al sistema del diritto d’autore. Questo bilanciamento interno non va manipolato da tentativi per ricostituire od ottenere il controllo esclusivo su opere di pubblico dominio tramite normative esterne al copyright.
- Occorre implementare un modo pratico ed efficace per rendere disponibili le ‘opere orfane’ e i lavori già pubblicati ma non più in commercio (ad esempio, le opere fuori catalogo) onde poter essere riutilizzate dalla società. L’estensione della portata e della durata del copyright e ‘assenza di formalità per i lavori stranieri hanno creato un’ampia quantità di ‘opere orfane’ che non sono né sotto il controllo dei rispettivi autori né fanno parte del pubblico dominio. Dato che di tali opere, in base all’attuale normattiva, non beneficiano né gli autori né la società, le stesse vanno rese disponibili alla società nel suo insieme per essere riutilizzate in maniera produttiva.
- Le istituzioni a tutela del patrimonio culturale dovrebbero assumere un ruolo cruciale per l’efficace catalogazione e tutela delle opere di pubblico dominio. A queste organizzazioni è stato affidata per secoli la conservazione della conoscenza e cultura pubbliche. In quanto detentrici di questo ruolo, esse sono chiamate a garantire che le opere di pubblico dominio siano disponibili a tutti, tramite la loro chiara classificazione, la preservazione e la messa a disposizione della collettività in maniera libera.
- Va eliminato ogni ostacolo legale che possa impedire la condivisione volontaria delle proprie opere o la diretta assegnazione a pubblico dominio da parte dell’autore. Entrambi sono esercizi legittimi dei diritti esclusivi garantiti dal copyright ed entrambi sono elementi cruciali per assicurare l’accesso ai beni culturali e alla conoscenza di base e per rispettare la volontà dell’autore.
- In generale va reso possibile l’uso personale non commerciale delle opere tutelate dal copyright, e per casi simili vanno esplorate forme alternative di remunerazione per l’autore. Poichè è essenziale per lo sviluppo personale di ciascun individuo che egli/ella sia in grado di utilizzare in maniera non commerciale tali opere, è parimenti essenziale prendere in considerazione la posizione dell’autore nello stabilire nuovi limiti ed eccezioni sulla tutela del copyright o quando vengano rivisti quelli già esistenti.
Traduzione italiana a cura di Irene Cassarino, Valentin Vitkov, Bernardo Parrella.
“Książka, jako książka należy do autora, ale jako myśl, należy – i nie ma w tym przesady – do ludzkości. Każdy rozum ma do niej prawo. Jeśli jedno z dwóch praw, prawo pisarza i prawo ludzkiego rozumu musiałoby ulec, byłoby to z pewnością prawo pisarza, ponieważ naszą jedyną troską jest dobro wspólne, i wszyscy, oświadczam, są ważniejsi od nas.”
Victor Hugo, Przemówienie na otwarcie Międzynarodowego kongresu literackiego w 1878 r, 1878
Domena publiczna to naszym zdaniem bogactwo informacji wolne od barier ograniczających dostęp lub powtórne wykorzystanie, a wiążących się zazwyczaj z ochroną prawnoautorską. Zasoby Domeny publicznej są ich pozbawione z racji wolności od jakiejkolwiek ochrony prawnoautorskiej albo z powodu zniesienia ich przez posiadaczy praw. Domena publiczna leży u podstaw naszej samoświadomości, wyrażonej przez wspólnotę wiedzy i kultury. Jest surowcem, dzięki któremu tworzymy nową wiedzę i dzieła kultury. Domena publiczna działa jak mechanizm ochronny, zapewniając dostępność tego surowca po kosztach kopiowania – a więc zbliżonych do zera – oraz gwarantując wszystkim możliwość tworzenia dzieł na jego podstawie. Zdrowa i prosperująca Domena publiczna jest niezbędna dla zapewnienia społecznego i ekonomicznego dobrobytu naszych społeczeństw. Domena publiczna odgrywa kluczową rolę w sferze edukacji, nauki, zachowania dziedzictwa kulturowego i informacji publicznej. Taka Domena publiczna jest jednym z warunków gwarantujących wszystkim na świecie prawa zapisane w Artykule 27 (1) Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (“Każdy człowiek ma prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa, do korzystania ze sztuki, do dzielenia się dobrami wynikającymi z osiągnięć nauki”)
“Nasze rynki, nasza demokracja, nasza nauka, nasza tradycja wolności słowa oraz nasza sztuka zależą dużo bardziej od Domeny publicznej – swobodnie dostępnych treści – niż od informacji objętych prawami własności. Domena publiczna nie jest rodzajem resztek, które pozostały po objęciu wszystkich dobrych treści ochroną przez prawa własności. Domena publiczna to miejsce, z którego pobieramy części składowe naszej kultury. W gruncie rzeczy Domena publiczna stanowi znaczącą jej część.”
James Boyle, The Public Domain, p.40f, 2008
W społeczeństwie informacyjnym, cyfrowym i usieciowionym, kwestia Domeny publicznej odgrywa kluczową rolę w dyskusji o prawach autorskich. W celu ochrony i wzmocnienia Domeny publicznej potrzebujemy solidnego i nowoczesnego zrozumienia natury i znaczenia tego podstawowego zasobu. Manifest Domeny publicznej ma na celu zdefiniowanie Domeny publicznej oraz zasad i praktycznych wskazówek zapewniających istnienie bogatej Domeny publicznej u początków XXI wieku. Domena publiczna rozpatrywana jest tutaj w relacji do przepisów prawa autorskiego, z pominięciem innych praw własności intelektualnej (takich jak patenty czy znaki handlowe). Termin “prawo autorskie” jest rozumiany w jego najszerszym znaczeniu, również jako prawo moralne i ekonomiczne, z uwzględnieniem zarówno osobistych i majątkowych praw jak i praw pokrewnych czy praw chroniących bazy danych. W dalszej części niniejszego dokumentu termin “prawa autorskie” będzie używany w tym szerokim znaczeniu. Ponadto termin “utwory” obejmuje wszystkie treści chronione przez tak zdefiniowane prawa autorskie, włączając w to bazy danych, wykonania utworów i nagrania. Podobnie termin “twórcy” obejmuje fotografów, producentów, nadawców, malarzy i wykonawców.
Domena publiczna w 21. wieku
Domena publiczna, w znaczeniu przyjętym w tym Manifeście, to zasób kulturowy, który może być używany bez ograniczeń ze względu na brak ochrony prawnoautorskiej. Oprócz utworów formalnie należących do Domeny publicznej istnieje także wiele wartościowych prac, które indywidualni twórcy dobrowolnie udostępnili na korzystnych warunkach. Tym samym tworzą oni prywatnie skonstruowane dobro wspólne, które pod wieloma względami działa tak samo jak Domena publiczna. Ponadto, ludzie mogą wykorzystywać wiele chronionych utworów dzięki wyjątkom i ograniczeniom praw autorskich, oraz zasadom fair use i fair dealing – odpowiednikom dozwolonego użytku w prawie amerykańskim i systemach opartych na prawie wspólnym. Wszystkie te zasoby, które pozwalają na swobodniejszy dostęp do wspólnej kultury i dziedzictwa są istotne i wymagają aktywnego wsparcia, tak by społeczeństwo mogło w pełni korzystać ze wspólnej wiedzy i kultury.
Domena publiczna
Strukturalna Domena publiczna leży u podstaw pojęcia Domeny publicznej. Składają się na nią wspólna wiedza, kultura oraz inne zasoby, które na mocy obowiązującego obecnie prawa mogą być wykorzystywane bez ograniczeń wynikających z praw autorskich. Strukturalna Domena publiczna składa się z dwóch rodzajów treści:
- Prace twórców, co do których wygasły prawa autorskie. Prawa autorskie są ograniczone czasowo. W pewnym momencie ochrona, które zapewniają, dobiega końca i przestają obowiązywać ograniczenia prawne (z wyjątkiem niektórych krajów, w których prawa autorskie osobiste są wieczyste).
- Zasadnicze dobro wspólne w postaci informacji nie objętych prawami autorskimi. Dzieła takie nie są przedmiotem praw autorskich gdyż nie spełniają wymogu oryginalności, lub są wyłączone z ochrony prawnoautorskiej (tak jest na przykład z danymi, faktami, ideami, procedurami, procesami, systemami, metodami działania, pojęciami, zasadami i odkryciami – niezależnie od formy, w jakiej zostały opisane, wyjaśnione, zilustrowane lub wyrażone w utworze, a także akty prawne oraz decyzje sądowe i administracyjne). To zasadnicze dobro wspólne jest zbyt istotne dla funkcjonowania naszego społeczeństwa, by mogło być obciążone ograniczeniami prawnymi o dowolnym charakterze, nawet na czas ograniczony.
Strukturalna Domena publiczna stanowi historycznie ukształtowaną przeciwwagę dla prawa twórców chronionych przez prawa autorskie i ma kluczowe znaczenie dla pamięci kulturowej oraz podstawowej wiedzy naszych społeczeństw. W drugiej połowie XX wieku oba wymienione powyżej elementy podlegały naciskowi ze strony wydłużającego się okresu obowiązywania praw autorskich oraz wprowadzania nowych reżimów ochrony prawnej podobnych do ochrony prawnoautorskiej.
Dobrowolnie tworzone dobro wspólne i przywileje użytkowników
Oprócz opisanej powyżej strukturalnej Domeny publicznej istnieją również inne zasoby umożliwiające indywidualnym użytkownikom swobodne korzystanie z utworów chronionych przez prawo autorskie. Stanowią one wolną przestrzeń do działania dla dzisiejszej kultury i wiedzy. Przy okazji gwarantują one, że ochrona prawnoautorska nie będzie się kłócić ze specyficznymi wymogami społecznymi lub dobrowolnymi wyborami twórców. Jakkolwiek wszystkie te zasoby ułatwiają dostęp do chronionych utworów, niektóre ograniczają go do określonych sposobów użycia lub grup społecznych:
- Utwory, które są dobrowolnie udostępniane przez posiadaczy praw. Twórcy mogą usuwać ograniczenia korzystania z ich twórczości poprzez stosowanie wolnych licencji lub innych narzędzi prawnych, które pozwalają innym wykorzystywać ich utwory bez ograniczeń. Twórcy mogą też przekazywać swoją twórczość do Domeny publicznej. Definicja wolnego oprogramowania http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html, definicja wolnych treści kultury http://freedomdefined.org/Definition, oraz definicja otwartej wiedzy http://opendefinition.org/1.0/ określają czym jest wolne licencjonowanie.
- Przywileje użytkowników zapewnione przez wyjątki i ograniczenia prawa autorskiego oraz zasady fair use i fair dealing. Przywileje te stanowią integralną część Domeny Publicznej. Gwarantują one taki poziom dostępu do wspólnej kultury i wiedzy, który zapewnia funkcjonowanie kluczowych instytucji społecznych i który umożliwia uczestnictwo w życiu społecznym osobom ze specjalnymi potrzebami.
Domena publiczna, dobrowolne dzielenie się utworami, wyjątki i ograniczenia prawa autorskiego oraz zasady fair use i fair dealing razem wzięte w dużym stopniu gwarantują wszystkim nam dostęp do wspólnej kultury i wiedzy. Umożliwia to wzrost innowacyjności i uczestnictwo w kulturze, co służy całemu społeczeństwu. Dlatego jest tak ważne, żeby Domena publiczna w obydwu swoich wcieleniach była aktywnie utrzymywana, tak by mogła nadal wypełniać znaczącą rolę w okresie gwałtownych przemian technologicznych i społecznych.
Zasady ogólne
W okresie gwałtownych zmian technologicznych i społecznych Domena publiczna spełnia zasadniczą rolę jeśli chodzi o uczestnictwo w kulturze oraz innowacje cyfrowe. Z tego powodu istnieje potrzeba podejmowania działań zapewniających jej utrzymanie. Działania te powinny brać pod uwagę szereg zasad ogólnych. Są one niezbędne dla właściwego zrozumienia Domeny publicznej i dla zapewnienia stałego jej funkcjonowania w środowisku technologii typowych dla sieciowego społeczeństwa informacyjnego. W odniesieniu do strukturalnej Domeny publicznej są to następujące zasady:
- Domena publiczna to norma, prawo autorskie stanowi wyjątek. Ponieważ ochrona prawnoautorska jest przyznawana wyłącznie oryginalnym formom wyrazu, to większość danych, informacji i pomysłów, które powstały na świecie w dowolnym wybranym momencie, należy do Domeny publicznej. Oprócz informacji, które nie podlegają ochronie prawnoautorskiej, do Domeny publicznej każdego roku przechodzą prace twórców, w przypadku których ochrona ta wygasła. Łączne stosowanie zarówno wymogów dotyczących ochrony oraz ograniczonego czas trwania ochrony prawnoautorskiej przyczynią się do wzbogacenia domeny publicznej. Tym samym zapewnią dostęp do wspólnej kultury i wiedzy.
- Ochrona prawnoautorska powinna trwać jedynie tak długo, by osiągnąć rozsądny kompromis pomiędzy ochroną i wynagrodzeniem twórcy za jego pracę intelektualną oraz zabezpieczeniem interesu publicznego związanego z rozpowszechnianiem kultury i wiedzy. Patrząc czy to z perspektywy twórcy, czy ogółu społeczeństwa, nie da się uzasadnić argumentów (historycznych, ekonomicznych, społecznych czy innych ) dla poparcia niezmiernie długiego okresu obowiązywania praw autorskich. O ile twórca powinien móc cieszyć się zyskiem ze swojej pracy intelektualnej, to ogół społeczeństwa nie powinien być pozbawiony przez dłuższy okres korzyści płynących ze swobodnego wykorzystania jego twórczości.
- Utwory będące w Domenie publicznej muszą w niej pozostać. Nie można ponownie wprowadzić kontroli nad treściami Domeny publicznej, przez roszczenie sobie praw wyłącznych do technicznych reprodukcji utworów lub poprzez stosowanie technicznych zabezpieczeń ograniczających do nich dostęp.
- Użytkownik, który zgodnie z prawem korzysta z cyfrowej kopii utworu będącego w Domenie publicznej powinien móc swobodnie wykorzystywać (ponownie), kopiować i modyfikować utwór. Obecność utworu w Domenie publicznej nie oznacza koniecznie, że musi on być publicznie dostępny. Właściciele fizycznych kopii utworów będących w Domenie publicznej mają prawo ograniczać dostęp do nich. Jednak, gdy dostęp zostanie już zapewniony, nie powinny istnieć prawne ograniczenia do ponownego wykorzystania, modyfikowania lub powielania tych utworów.
- Umowy lub techniczne zabezpieczenia, które ograniczają dostęp i możliwość ponownego wykorzystania utworów w Domenie publicznej nie mogą być narzucane. Domenie publicznej oznacza prawo do ponownego jego wykorzystania, modyfikowania i powielania. Prawo to obejmuje również przywileje użytkowników wynikające z wyjątków i ograniczeń praw autorskich, oraz zasad fair use i fair dealing. Przywileje te nie mogą być ograniczane prawnie ani technicznie.
Ponadto, następujące zasady są fundamentem dobrowolnie tworzonego dobra wspólnego oraz przywilejów użytkowników opisanych powyżej:
- Dobrowolne zrzeczenie się praw autorskich oraz dzielenie się chronionymi przez te prawa utworami to działania zgodne z zasadą wyłączności zapewnianą przez prawa autorskie. Wielu twórców, których twórczości przysługuje ochrona prawnoautorska, nie chce korzystać z pełni tych praw lub chce się ich zupełnie zrzec. Takie działania – pod warunkiem, że są dobrowolne – pozostają zgodne z prawem i nie mogą być utrudniane przez prawo, prawo stanowione czy inne mechanizmy, z prawami osobistymi włącznie.
- Wyjątki i ograniczenia praw autorskich oraz zasady fair use i fair dealing muszą być utrzymane, aby zapewnić skuteczną równowagę pomiędzy prawami autorskimi a interesem publicznym. TTakie mechanizmy gwarantują użytkownikom pewne przywileje, a to z kolei w obecnym systemie prawa autorskiego tworzy wolną przestrzeń do działania”. Wobec gwałtownych zmian tak w sferze technologii, jak i w samym społeczeństwie, niezwykle ważne jest zapewnienie możliwości działania instytucjom społecznym, a osobom o specjalnych potrzebach – możliwości uczestniczenia w życiu społecznym. Zatem wyjątki i ograniczenia praw autorskich oraz zasady fair use i fair dealing powinny mieć elastyczny charakter i być nieustannie dostosowywane do aktualnych potrzeb i interesu publicznego.
Oprócz zasad ogólnych, należy jak najprędzej rozwiązać szereg kwestii istotnych dla Domeny publicznej. Przedstawione poniżej zalecenia mają na celu ochronę Domeny publicznej i zapewnienie jej warunków do dalszego prawidłowego funkcjonowania. Chociaż zalecenia te mogą być stosowane w różnych sferach stosowania praw autorskich, szczególne znaczenie mają dla edukacji, dziedzictwa kulturowego oraz badań naukowych.
Zalecenia ogólne
- Okres ochrony prawnoautorskiej powinien zostać skrócony. Nadmierne wydłużanie okresu ochrony w połączeniu z brakiem norm w tym zakresie jest wysoce szkodliwe z punktu widzenia zapewnienia dostępu do wspólnych dóbr kultury i wiedzy. Ponadto, powoduje pojawianie się coraz większej liczby dzieł osieroconych – prac, które z jednej strony są pozbawione kontroli twórcy, a z drugiej nie należą do Domeny publicznej i wobec tego nie mogą być w żaden sposób wykorzystywane. Zatem dla nowo powstałych dzieł okres ochrony prawnoautorskiej powinien być skrócony do rozsądnego terminu.
- Wprowadzając jakiekolwiek zmiany dotyczące zakresu ochrony prawnoautorskiej (w tym także nowe definicje przedmiotu podlegającego ochronie oraz rozszerzanie praw wyłącznych), należy brać pod uwagę wpływ takich działań na Domenę publiczną. Żadne zmiany zakresu ochrony prawnoautorskiej nie mogą działać wstecz i dotyczyć dzieł już chronionych. Prawo autorskie powinno stanowić ograniczony w czasie wyjątek wobec Domeny publicznej zawierającej nasz wspólny dorobek wiedzy i kultury. W XX wieku zakres ochrony prawnoautorskiej znacznie się rozszerzył, co faworyzowało interesy niewielkiej grupy właścicieli praw autorskich kosztem dobra publicznego. Skutkiem tego większość wspólnego dorobku wiedzy i kultury została zamknięta w murach prawa autorskiego i zabezpieczeń technicznych. Musimy zagwarantować, że w przyszłości ta sytuacja przynajmniej się nie pogorszy lub nawet ulegnie poprawie.
- Jeśli jakaś treść przejdzie do strukturalnej Domeny publicznej w kraju, w którym została stworzona, powinna uzyskać taki sam status we wszystkich krajach świata. W przypadku, gdy w danym kraju treść nie podlega ochronie prawnoautorskiej, ponieważ podlega określonemu wyjątkowi od praw autorskich, lub nie spełnia kryterium oryginalności, lub upłynął okres ochrony – nikt (w tym również twórca) nie powinien móc zgłaszać roszczeń w innym kraju i wycofywać utworu z Domeny publicznej.
- Wszelkie bezprawne działania prowadzące do nieodpowiedniego użycia treści z Domeny publicznej muszą być karane przez prawo. W celu zachowania integralności Domeny publicznej i ochrony jej użytkowników przed niedokładnymi lub fałszywymi oświadczeniami, wszelkie nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd próby roszczeń prawnych czy zawłaszczania praw do utworu należącego do Domeny publicznej należy uznać za niezgodne z prawem.
- Żadne inne prawo własności intelektualnej nie może być stosowane w celu przywracania praw wyłącznych do treści znajdujących się w Domenie publicznej. Istnienie Domeny publicznej odgrywa kluczową rolę w równoważeniu systemu prawnego. Nie można nią manipulować poprzez próby rekonstytuowania lub uzyskania wyłącznej kontroli na mocy innych regulacji niż prawo autorskie.
- Należy wypracować praktyczne i skuteczne rozwiązania, które pozwolą na udostępnienie społeczeństwu dzieł osieroconych oraz wydanych utworów, które już nie są komercyjnie dostępne (np. takich, których nakład się wyczerpał). Rozszerzenie zakresu i czasu ochrony prawnoautorskiej oraz niemożność stosowania tych samych formalności dla dzieł zagranicznych spowodowały pojawienie się ogromnej liczby dzieł osieroconych. Są to utwory, które z jednej strony nie są już kontrolowane przez ich twórców, z drugiej – nie należą do Domeny publicznej. Biorąc pod uwagę, że przy obowiązującym dziś prawie utwory te nie służą ani ich twórcom, ani społeczeństwu, treści te powinny zostać powszechnie udostępnione do twórczego, ponownego wykorzystania ich przez społeczeństwo.
- Instytucje dziedzictwa kulturowego powinny odgrywać szczególną rolę w zakresie skutecznego opisywania i zabezpieczania utworów w Domenie publicznej. Działające nie dla zysku organizacje zajmujące się dziedzictwem kulturowym mają za zadanie zabezpieczyć na setki lat nasz wspólny dorobek naukowy i kulturowy. Jednym z elementów tej misji jest gwarantowanie, że utwory, które znalazły się w Domenie publicznej, są i będą dostępne dla całego społeczeństwa. Cel ten może być osiągnięty przez opisywanie, zabezpieczanie i swobodne udostępnianie tych utworów.
- Nie powinny istnieć bariery prawne ograniczające dobrowolne dzielenie się utworami lub przekazywanie utworów do Domeny publicznej. W obydwu przypadkach właściciel praw w dozwolony sposób wykonuje te prawa, zapewnione mu przez system praw autorskich. Obydwa są też kluczowe dla zapewnienia dostępu do podstawowych dóbr kultury i nauki oraz dla respektowania woli twórców.
- Wykorzystanie utworów chronionych prawnie do osobistych, niekomercyjnych celów powinno co do zasady być umożliwione. Należy przy tym uwzględnić alternatywne modele wynagrodzeń dla twórców. Możliwość wykorzystywania utworów do celów niekomercyjnych jest niezbędnym warunkiem rozwoju każdej jednostki. Równie niezbędne jest uwzględnienie interesów twórcy przy określaniu nowych wyjątków i wyłączeń spod praw autorskich lub modyfikowanie istniejących.
Autorami polskiego tłumaczenia są Alek Tarkowski, Romuald Bartkowicz, Bożena Bednarek-Michalska, Piotr Brewczyński, Karolina Grodecka, Joanna Grześkowiak, Bernard Margueritte, Jadwiga Starowiejska, Kamil Śliwowski, Katarzyna Zys.
